Impact Assessment of the Conservation Development Plans Using the Morphological Period Analysis Method: Alanya’s Historical Fortified Tophane Neighbourhood

Abstract

Tarihi ve kentsel sit alanı olarak kabul edilen, etrafları sur ile çevrili konut ağırlıklı yerleşim bölgelerinde koruma konusunun kapsamlı şekilde ele alınması oldukça önemlidir. Bu özellikteki yerleşim bölgelerinde, ikamet eden insanların değişen ihtiyaçları ve farklılaşan yaşam koşullarının yanı sıra, artan turistik faaliyetlerle de kültürel mirasın korunması ve geleceğe aktarılması zorlaşmaktadır. Dahası, kentsel koruma zorluğuna rağmen, bu bölgelerde morfogenetik ve analitik yaklaşımların desteği de tam anlamı ile görülememektedir. Bu bağlamda çalışma, bu tip yerleşkelerde morfolojik dönüşümü etkileyen dinamiklerin adaptasyon sürecindeki rolünün morfolojik dönem incelemesi yöntemiyle tespit etmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla, birinci derece sit alanı olarak kabul edilen Alanya Tophane Sur İçi Bölgesi örneklem alanı olarak seçilmiş, bölgeye ait ulaşılabilen en eski tarihli harita olan 1974 yılından günümüze kadar geçirdiği morfolojik dönüşüm süreci incelenmiştir. Çalışmada, morfolojik dönüşüm birbirini takip eden üç yılın haritaları üzerinden takip edilmiştir: 1974-Bölgenin mevcut en eski haritası, 1999-Koruma Nizamnamesi Planı'nın açıklandığı yıl ve 2022-Mevcut imar planı. Turizm, iklime ve coğrafyaya uyum, değişen yaşam koşullarına adaptasyon, sosyokültürel dönüşüm gibi birçok parametrenin dönüşümde etkisi olsa da ilgili tarih aralıkları aynı zamanda bölgeye dair değişimin Alanya Koruma Amaçlı İmar Planı öncesi ve sonrası durumu hakkında karşılaştırmaya da imkân tanımıştır. Analizler sonucunda bölgede, koruma kararının yürürlüğe girdiği tarihin öncesi ve sonrası zaman dilimlerinde değişimin seyrinin farklı ilerlediği tespit edilmiştir. Bu bağlamda, özellikle 1999 Yılı İmar Planı etkisiyle, tespit edilen dönüşümdeki en belirgin fiziksel etkilerin azalan yeni yapılaşma oranı, artan niteliksiz yapı ekleri, kullanım dışı kalmış yapıların güney yönünde artan bölgesel yoğunluğu ve konutlar arası artan yaya ulaşımı geçirgenliği olduğu tespit edilmiştir. Sonuçlar, aynı zamanda, koruma amaçlı imar planı etkisinin morfolojik dönem incelemesi ile monitör edilebileceğini, fakat tarihi dokunun karakterine, geçirdiği dönüşümün süresine ve mekânsal ölçeğe bağlı olarak etkisinin farklı olabileceğini göstermiştir.