Humanistyka performatywna

Abstract

This article foregrounds the collapse of the binary opposition between drama and theatre that in literary and theatre discourses are traditionally recognized as wholly separate art forms, with the former based on words and the latter based on live performances. The present author argues that by applying a performative perspective on art in its varied forms and introducing the category of the entanglement of matter and meaning, derived from quantum physics, a non-antagonistic approach to drama and theatre is still possible. The argument that sees literature as a performative art, adopted by the author, provides additional support. This article shows how changes in the very notion of the text as well as in the ontological status of literature itself have had their effect on the transformations of beliefs and conceptions grounded in the vision of the humanities understood as “the textual world” to produce the concept of “entangled world” instead. This being the case, the author proposes to depart from the concept of “text” (no matter how restructured or redefined), abandon thinking in categories of network structures (even Latour’s actor-network’s theory), and discard dialectical or holistic approaches (even the theory of cognitive blending – “cognitive amalgams”) in favour of emergent “entanglement acts”, anamorphic perspective in art reception and synaesthetic discourses. By studying experiences related to performativity in the arts and discourses related to performance studies, the article goes to show the changes currently going on in the humanities and transforming them into the perfomative humanities in the process.

"Córki powietrza. Sen Balladyny": Calderón spotyka Słowackiego w polu literackim, czyli hiszpańsko-polska comedia colaborada XXI wieku

“…Współczesny teatr postdramatyczny, jak określił go Hans-Thies Lehmann, niechętnie wystawia gotowe sztuki: jest raczej tyglem przetapiającym różnorodne teksty, ich fragmenty czy cytaty, z których wyłania się dany spektakl w ostatecznym kształcie 38 . Przy czym teksty te wybierane są spośród "dramatycznych i niedramatycznych, literackich i nieliterackich, artystycznych i nieartystycznych, mówionych i pisanych, profesjonalnie konstruowanych i spontanicznie bezpośrednich, a potem przywoływanych na wiele sposobów: cytowanych i przepisywanych, znalezionych i odkrywanych lub tworzonych i dostarczanych specjalnie dla danej sceny" -to obserwacje Anny Krajewskiej 39 . Komentując przełomowy transfer teatru z bezpiecznej przestrzeni inscenizacji sztuk do nowego wymiaru teatru wytwarzającego teksty dramatyczne na własne ryzyko, nieraz z wykorzystaniem literackich i paraliterackich surowców wtórnych, Joanna Krakowska zauważa z kolei, że teksty dla teatru to nieraz "adaptacje i kompilacje wielu literackich źródeł; to parafrazy, przeróbki, pastisze znanych tekstów kultury, śmiałe kompilacje cytatów albo docu-dramy oparte na archiwaliach i relacjach świadków" 40 .…”

Fermentacja. Slavs and Tatars i performatywna propozycja dla polskiej kulturowej komparatystyki

“…zwrot performatywny został zauważony w literaturoznawstwie i twórczo przepracowany. Losy tego zwrotu i pożytki interpretacyjne z niego wynikające dla nauki o literaturze opisuje w polskiej przestrzeni teoretycznej między innymi Anna Krajewska (Krajewska 2008;2010;2017;2018). Wywodząc zjawisko performatywności z medium teatru i dramatu, pozostaje ona wierna episteme literatury.…”