H Εκκλησιαστική Αρχιτεκτονική Στη Βλαχία Και Τη Μολδαβία Κατά Τους 14ο Και 15ο Αιώνες

Abstract

Οι ναοί που μελετάμε στην παρούσα διατριβή είναι κατασκευασμένοι κατά το χρονικό διάστημα που ξεκινά από την στιγμή της διαμόρφωσης των δύο Ρουμανικών κρατών, Μολδαβίας και Βλαχίας, δηλαδή στα μέσα του δέκατου τέταρτου αιώνα, και καλύπτει μέχρι και τον πρώτο αιώνα της οργάνωσης, και της πολιτικής και πολιτιστικής ενοποίησης και σταθεροποίησής τους. Η εν λόγω περίοδος σημαίνει για τις ρουμανικές χώρες -που βρίσκονται στη διασταύρωση ισχυρών πολιτιστικών παρεμβολών μεταξύ βυζαντινο-ορθόδοξου κόσμου και Ρωμανού Καθολικής Δύσης τη χρονική συγκυρία, κατά την οποία δημιουργικά νεωτεριστικά στοιχεία μπολιάζονται σε μια παλιά τοπική παράδοση, γεγονός που θα ανοίξει νέες προοπτικές για την ανάπτυξη της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής των επόμενων αιώνων στην περιοχή. H διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη. Στα δύο πρώτα παρουσιάζονται οι εκκλησίες που χτίστηκαν στις δύο ηγεμονίες και στο τρίτο μέρος οι πληροφορίες συντίθενται και διατυπώνονται τα συμπεράσματα της ανάλυσης. Στην παρουσίαση του κάθε ναού εξετάσαμε πρώτα τη δημιουργία των απαραίτητων συντεταγμένων για την ιστορία του μνημείου, όπως τον προσδιορισμό -όσο το δυνατόν ακριβέστερα- της ημερομηνίας κατασκευής, τους ιδρυτές, το σκοπό της κατασκευής του κάθε ναού καθώς και την παρακολούθηση των επιπτώσεων που επέρχονται με την πάροδο των ετών στο ίδιο το κτίριο από τη στιγμή της κατασκευής του μέχρι τώρα, δίνοντας έμφαση στις επισκευές, τις αποκαταστάσεις, την καταστροφή και την ύπαρξη πιθανών μεταγενέστερων φάσεων κατασκευής. Από αρχιτεκτονικής άποψης, εξετάσαμε αρχικά την περιγραφή του μνημείου, στην οποία έγινε διάκριση μεταξύ της αρχικής εμφάνισης, που δημιουργήθηκε με βάση αποδεικτικά έγγραφα και αρχαιολογικά στοιχεία, και της τρέχουσας εμφάνισης του ναού. Μια δεύτερη πολύ σημαντική πτυχή αυτής της ανάλυσης ήταν η τυπολογική ταξινόμηση κάθε εκκλησίας, ο εντοπισμός συγκεκριμένων τυπολογικών παραλλαγών στην περιοχή κατά την περίοδο της έρευνας, καθώς και ο εντοπισμός πιθανών τυπολογικών προδρόμων -προερχόμενων είτε από τον ρουμανικό χώρο είτε από το περιβάλλον του βυζαντινού Νότιου Δούναβη- και οι σχέσεις τους με αυτά τα μνημεία, τα οποία ενδέχεται να έχουν επηρεάσει την τελική μορφή κάθε υπό εξέταση εκκλησίας. Στη συνέχεια, αναλύθηκαν οι κατασκευαστικές πτυχές κάθε εκκλησίας, προσδιορίζοντας τους τύπους των τοίχων, την τεχνική που χρησιμοποιήθηκε, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, τη μορφολογία και τα διακοσμητικά στοιχεία των κτιρίων. Στο τέλος, επισημάνθηκαν οι φάσεις κατασκευής και τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά κάθε φάσης.Το τρίτο μέρος της εργασίας αντιπροσωπεύει μια σύνθεση όλων των αρχιτεκτονικών στοιχείων που προσδιορίζονται και επισημαίνονται στα δύο πρώτα μέρη. Ήταν δυνατόν να καθοριστεί μια λεπτομερής τυπολογική ταξινόμηση των ρουμανικών ναών σε σύγκριση με την τυπολογία των ναών που χτίστηκαν στο βυζαντινό περιβάλλον του Νότιου Δούναβη από την ίδια περίοδο. Επίσης, δημιουργήθηκαν συσχετίσεις σε ό,τι αφορά την κατασκευαστική τεχνική, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν και τα στοιχεία διακόσμησης, μεταξύ των ρουμανικών εκκλησιών και των εκκλησιών που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια ή αμέσως πριν από αυτοί στο βυζαντινό χώρο. Η εργασία αυτή καταγράφει τα πρώτα στάδια της διαδικασίας εξέλιξης της ρουμανικής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής στις δύο ηγεμονίες και προσδοκεί να αποτελέσει μια ενημερωμένη και αξιόπιστη «ακτινογραφία» της ναοδομίας της εξεταζόμενης περιόδου, αλλά και μια ευκαιρία κατηγοριοποίησης και έκθεσης των ιδιαίτερων αρχιτεκτονικών στοιχείων των μνημείων αυτών, και τέλος μία προοπτική αντίληψη του θέση των συγκεκριμένων ναών εντός του Βαλκανιο-Βυζαντινού πολιτισμικού χώρου.