Görenler Sesli Betimlenmiş Bir Filmi Nasıl Anlar? Sesli Betimleme ile İlgili Bir Alımlama Çalışması Denemesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, bir sesli betimlemeli filmin, sesli betimleme kullanıcıları gibi sadece işitsel düzgüden görüntüsüz olarak izlendiğinde alımlama sürecinde karşılaşılan zorluk ve ortaya çıkan sonuçları tartışmaktır. Sesli betimleme eğitimi için yöntem arayışından doğan bu araştırmanın verileri, Mütercim Tercümanlık öğrencilerinin bir çeviri atölyesi dersi kapsamında Değirmen (Yılmaz, 1986) başlıklı Türk filminin sesli betimlemeli ve kaynak sürümüyle ilgili ürettikleri metinlerden oluşmaktadır. Çalışma, bu iki metnin karşılaştırılmasıyla açığa çıkan alımlama farklarına yoğunlaşmıştır. Bu metinlerden alınan örnekler, ilgili oldukları film görselleri ve sesli betimleme örnekleriyle birlikte bir sesli betimleme kılavuzu ışığında irdelenmiştir. Bu irdelemede sesli betimleme yer yer dillerarası çeviri yöntemleriyle ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, betimlemede kılavuzdaki kimi kurallara kolaylıkla uyulabilirken kimilerinde güçlüklerin yaşandığı gözlemlenmiştir. Bu çalışma, bir filmin (görsel düzgüsü olmadan) sesli betimleme metniyle nasıl anlamlandırılabileceğini örnekleyerek betimleme metnini oluştururken, betimlenmiş bir filmin (görsel düzgüsü işitsel olarak iletilen bir filmin) kör ve görme engelli izleyiciler üzerinde yaratabileceği olası etkileri düşünmenin ve ifade seçiminde duyarlılık geliştirmenin ne denli önemli olduğunu vurgulamaktadır. Bu yönüyle, bu araştırma sesli betimleme eğitimine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada bazı örnekler/bulgular ise örtük cinsiyet (Braun, 2000a(Braun, , 2000b ve/veya toplumsal cinsiyet bağlamında tartışılmıştır. Çalışma, sesli betimlemenin disiplinlerarası olarak araştırılmasını ve bu alanda alımlama çalışmalarının yapılmasını önererek sonuçlandırılmıştır.* Bu makale, 3-4 Mayıs tarihlerinde Dokuz Eylül Üniversitesinde düzenlenen 32. Ulusal Dilbilim Kurultayı'nde sunulan "Gören İzleyicilere Görüntüsüz Film! Sesli Betimlemeye İlişkin Deneysel Bir Çalışma" başlıklı bildirinin geliştirilmiş halidir.

Accessible Film Festival as an Accessible Domain for the Blind and Partially Sighted People

“…Bu çalışma neticesinde, erişilebilirliğin nasıl sağlandığı ve yapılan çalışmaların görme engelli hedef kitlenin beklentilerini ne ölçüde karşıladığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Ülkemizde Baş (2019) tarafından engelli olmayan Mütercim-Tercümanlık Bölümü öğrencileriyle yapılan iki aşamalı alımlama çalışmasında Değirmen filminin yirmi dakikalık bir kesiti ele alınmıştır. İlk aşamada öğrencilerden filmin bu kesitinin sesli betimlemeli hâlini izleyip, anladıklarını yazmaları istenmiştir.…”