Gida İşletmeleri̇ni̇n Üreti̇m Ve Pi̇yasa Ağ Etki̇nli̇kleri̇ni̇n Enflasyonla İli̇şki̇si̇: Bi̇st Gida İmalat Endüstri̇si̇ İşletmeleri̇ Örneği̇

Abstract

Gıda endüstrisi uluslararası alanda ve ülkelerin ekonomilerinde önde gelen imalat endüstrilerinden biridir. İnsanların yaşamlarını sürdürmeleri için temel ihtiyaçlarını kapsayan bir endüstri olması da bu önemliliği daha da artırmaktadır. Bu kapsamda, Türk imalat endüstrisinin gıda, içecek ve tütün sektöründe yer alıp borsada işlem gören 23 işletmenin etkinlikleri iki aşamalı ağ veri zarflama analizi (Network DEA) yöntemiyle incelenmiştir. Çalışma, işletmelerin finansal verileri referans alınarak 2017/12-2023/06 dönemlerini kapsamaktadır. İki aşamalı etkinlik analizinin birinci aşamasında üretim etkinliği ve ikinci aşamasında da piyasa etkinliği hesaplanmıştır. Üretim etkinliği sonuçları değerlendirildiğinde etkinlik ortalamaları en yüksek çıkan işletmeler sırasıyla ULUUN, BANVT ve DARDL’dir. İkinci aşamada incelenen piyasa etkinlik skorları genel olarak üretim etkinliği skorları ile karşılaştırıldığında oldukça düşük oluşmuştur. Piyasa etkinliği analizindeki etkinliği en yüksek işletmeler KENT, ERSU ve PINSU’dur. Çalışmanın ikinci analiz kısmında, elde edilen üretim ve piyasa etkinliklerinin Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ile uzun dönemli ilişkisinin tespiti için, Johansen eş bütünleşme testi ve Granger nedensellik testi uygulanmıştır. Bunun sonucunda, etkinlik skorları ile ÜFE arasında uzun dönemli bir eş bütünleşme ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Nedensellik testi, ÜFE ve piyasa etkinliği arasında, üretim etkinliği ile piyasa etkinliği arasında nedensellik olduğunu ortaya koymuştur.