Geleneksel Antep İşi̇ Nakişlarda Toplumsal Belleği̇n İzleri̇: Bebekli̇ Moti̇f

Abstract

Toplumsal bellek zaman içerisinde, bir coğrafyanın sabık sakinleriyle ziyaretçileri tarafından üretilmiş ve deneyimlenmiş olan toplumsal tarihe, kültürel-sanatsal üretimlere, birikimlere dayanan “geçişken” anlam ve sembollerden bir kolektif bilinçaltı, kolektif davranış, alışkanlık ve yaklaşım örgesini kendiliğindenlikle bina eder. Böylelikle hem geçmişle günümüz arasında bağ kurar hem de belleğinde, kültüründe, alışkanlıklarında yaşamaya devam ettiği birey ve toplumlara kimliğini, karakterini vererek onları bir anlamda meydana getirir. 
 Çağlardır kesintisiz bir yerleşim ve uygarlık merkezi olan Gaziantep’in varisi olduğu zengin kültürel mirasın izleri, kent dokusunda, sanat eserlerinde, geleneklerde, gündelik yaşama dair alışkanlıklarda dahi yaşatılmaktadır. “Toplumsal bellek” kavramı, bu kültürel ve sanatsal mirası yaşa(t)maya devam eden toplumların varlığını ve kültürel özelliklerinin ve etkileşimlerin, değerlerin ve birikimin sürekliliğini sağlamasının yanında kültürel akrabalıklara dair değerli ipuçları verir. Gaziantep’in geleneksel el işlerinde-nakışlarında görülen bazı figürler, bu “toplumsal belleğin” bir izdüşümüdür. Gaziantep’in antik devirlerinden miras mitolojik figürlerin ve kozmopolit yakın tarihinden süzülen hikayelerin yansımalarının izi, bu çalışmada incelenen, ipek üzerine ipek iplikle büyük emek, zaman harcanarak özenle işlenen, halk arasında “bebekli model” denen nakışlarda, küpidler başta olmak üzere mitolojik figürlerin çeşitlemelerinde sürülebilmektedir. Kaynağını özellikle Gaziantep ve çevresindeki mitolojik konulu Roma mozaiklerindeki figürlerden aldığı aşikâr bu motifler, karşılaştırmalı olarak irdelenecektir.