Geçi̇ş Adaleti̇nde Sosyo-Hukuksal Bi̇r Yargi Mekani̇zmasi Olarak Gacaca Yargisinin Kuruluşu

Abstract

1994 yılında Ruanda’da gerçekleşen soykırım; yüz gün içerisinde mağdur edilenlerin muazzam sayısı, Hutu nüfusunun katliama geniş katılımı ve genel olarak öncesinde belirli sosyal ilişkileri bulunan failler ve mağdurlar arasında mesafe olmaksızın gerçekleşen zulmün vahşeti ile soykırımlar tarihinde kendine özgü bir şekilde yerini almıştır. Soykırımın bu belirleyici nitelikleri, Ruanda toplumunun soykırım sonrası geçiş adaletine ilişkin tercihlerinde etkili olmuştur. Bu niteliklerin yansıması olan soykırım sonrası toplumsal durum, hem içerdiği maddi imkânların kısıtlılığı hem de parçalanmış sosyal dokunun yarattığı yeni şiddet dalgası tehlikesi ile uygulanabilecek mekanizmaları sınırlandırmıştır. Bu belirli bağlam içerisinde Ruanda, geleneksel çözüm mekanizması olan Gacaca’yı mevcut gereksinimler doğrultusunda yeniden şekillendirerek ve modern devlet imkânları ile destekleyerek bir geçiş adaleti mekanizması olarak yeniden işlevselleştirmiştir. Uzmanların değil halkın doğrudan katılımına dayalı olan Gacaca yargısı, bu özelliğiyle sosyal olan aracılığıyla soykırım faillerini yargılarken, aynı zamanda da salt cezalandırmadan farklı olarak etkisini sosyal olan içine yerleştirecek veya başka bir deyişle sosyal olanı dönüştürecek biçimde inşa edilmişti.