Finans Alanında Makine ve Derin Öğrenmenin Kullanılması: Lisansüstü Tezlerde Sistematik Literatür Taraması

Abstract

İnsanoğlu makinelerin insanlar gibi düşünebildiği ve hareket edebildiği bir çağın başlangıcında bulunuyor. Bu durum her ne kadar ürkütücü görünse de, akademide ilgi gören ve üzerinde artan miktarda çalışmalar gerçekleşmeye başlanan bir konudur. Makine öğrenmesi ve derin öğrenmeyle oluşturulan yapay zeka pek çok alanda olduğu gibi, finans alanında da çokça kullanılmaktadır. Bu çalışmalar içerisinde yurt içinde ve yurt dışında yayınlanan makale, kitap, kitap bölümleri, sempozyum bildirileri olduğu gibi, gerçekleştirilen yüksek lisans ve doktora tezleri de yer almaktadır. Bu tür çalışmalarda gelinen son durumu tespit etmek ve literatürdeki boşlukları ortaya çıkarmak amacıyla sistematik literatür taramaları yapılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de gerçekleştirilen ve uygulama bölümlerinde finans alanında makine öğrenmesi ve derin öğrenme tekniklerinin kullanıldığı lisansüstü tezler sistematik literatür taraması ile incelenmektedir. Araştırma, 2018-2023 yılları arasındaki dönemde yapılan çalışmaları kapsamaktadır. Araştırmanın sonucunda, konuyla ilgili yapılan tezlerde makine ve derin öğrenme yöntemlerinin en çok finansal enstrümanların gelecekteki fiyatlarının tahminlemesinde, ardından sırasıyla finansal risklerin tespit edilmesinde, kurumsal finansal başarısızlık ve iflas tahmininde ve ayrıca portföy optimizasyon modellerinde kullanıldığı belirlenmiştir. İlgili dönem boyunca, yapılan tez çalışmalarının sayılarında artan bir grafik bulunmaktadır. Bu çalışmalarda genellikle birden fazla algoritmanın uygulamadaki başarıları karşılaştırılarak en başarılı sonuçlar belirlenmeye çalışılmıştır. En çok çalışılan tez konusunun makine öğrenmesiyle kredi riskinin analizi olduğu, ardından makine öğrenmesiyle hisse senedi fiyat tahmininin geldiği ortaya çıkmıştır. En çok kullanılan algoritmaların karar ormanı, karar ağacı ve uzun-kısa dönem hafıza algoritmaları olduğu tespit edilmiştir. Lisansüstü tez konusu olarak sosyal bilimlerden daha çok, fen bilimleri temel alanında tercih edildiği ve yazılan tezlerin en çok bilgisayar mühendisliği ana bilim dalında hazırlandığı, ardından işletme ana bilim dalında hazırlanan tezlerin geldiği ortaya çıkmıştır.