Fıkhın Kelâma Tercihi: İmam Ebû Hanîfe ve İmam Şâfiî Örneği

Abstract

İslâm düşünce ve ilim tarihinde ayrı bir ehemmiyete sahip kelâm ve fıkıh ilimleri, teşekkül süreçlerinde diğer ilimlerle olan etkileşimleriyle ve dinî tefekkürün tekâmülüne dair katkılarıyla öne çıkmışlardır. Literatürde fıkhın lisanî, şer‘î, aklî ve amelî cihetini temsil eden alan usûl-i fıkıh ve fürû-ı fıkıh, akideye dair kısım ise usûlü’d-dîn veya fıkhu’l-ekber şeklindeki kavramlarla yaygınlık kazanmıştır. Bu iki disiplin özelinde İmam Ebû Hanîfe ve İmam Şâfiî’nin içtihadları, fetvaları ve düşüncelerinin ifrat ve tefrit girdabında istisnasız her asırda güncelliğini sürdürmüş olmaları dikkatimizi çekmiştir. Nitekim bu imamların kelâmla ilgilendikleri halde ona karşı mesafeli durdukları yönünde bazı nakillere yer verilmiştir. Meşhur öğrencileri de onların kendilerine bu manada tavsiyelerde bulunduklarını dile getirmişlerdir. Binaenaleyh bu çalışma, mezkûr hususların arka planını irdelemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaca matuf olmak üzere konunun ana mihverinde iki imamın fıkıh ilmini tercih etme sebepleri genel bir kritiğe tâbi tutulmuştur. Neticede dönemin itikadî gelişmeleri karşısında her iki imamın da benzer endişeleri taşıdıkları ve fikirlerinin örtüştükleri görülmüştür.