Jaros³aw JAÑCZAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuIntegracja europejska w mikroperspektywie.
Graniczne miasta bliŸniacze w Europie Zachodniej i OErodkowo-WschodniejWprowadzenie O statnie dekady w politycznej historii Europy przynios³y istotne zmiany znaczenia i roli granic pañstwowych. W zachodniej i oerodkowej czêoeci kontynentu, dooewiadczaj¹cych procesu integracji europejskiej, zmniejszona zosta³a odgrywana przez nie rola (de-bordering). Efektem by³a idea Europy bez granic (borderless Europe), a nawet oewiata bez granic (borderless world). Jednak¿e w wyniku eliminacji bezpooerednich kontroli granicznych wewn¹trz strefy Schengen, koniecznooeci¹ okaza³a siê ich intensyfikacja na granicach zewnêtrznych. Zjawisko to zaczêto charakteryzowaae mianem twierdzy Europa (fortress Europe)1 . W tym samym czasie, wschód i po³udnie kontynentu, wraz z rozpadem Zwi¹zku Radzieckiego i Jugos³awii, dooewiadczy³y odwrotnego procesu -przywracania granic i kontroli granicznych (re-bordering) pomiêdzy nowoniepodleg³ymi pañstwami.Dynamizacja procesów integracyjnych w Europie dostarcza znacznej ilooeci tematów badawczych dla analizy politologicznej. Studia nad europeizacj¹, kolejnymi rozszerzeniami, reform¹ instytucjonaln¹, kryzysem ekonomicznym i politycznym itd., przyci¹gaj¹ uwagê badaczy, którzy próbuj¹ uchwyciae przyczyny i dynamikê zjawiska oraz zbudowaae na ich podstawie instrumenty prognostyczne. Dominuj¹c¹ form¹ analizy jest koncentracja na pañstwach, narodach, instytucjach pañstwowych i ponadnarodowych, grupach spo³ecznych, politykach sektorowych itd. S¹ to w przewa¿aj¹cej wiêkszooeci kategorie makro, anga¿uj¹ce okreoelon¹ perspektywê analityczn¹. Wydaje siê, i¿ podejoecie mikro, skupiaj¹ce siê nie na wielkich agregatach, lecz mniejszych, a wiêc i ³atwiej uchwytnych podmiotach, jest du¿o rzadziej stosowane przez analityków.Celem niniejszego artyku³u jest przywo³anie perspektywy mikro jako u¿ytecznego podejoecia w badaniu procesów integracyjnych. Zostanie ona osadzona w obszarze studiów granicznych, koncentruj¹cych siê na badaniu transformacji granic europejskich w wyniku procesów integracyjnych, ale tak¿e na zmianach koncepcji pañstwowooeci, terytorialnooeci i suwerennooeci. Uwa¿a siê, i¿ s¹ one widoczne na obrze¿ach pañstw du¿o intensywniej, ni¿ w ich centrach. Refleksje teoretyczne i empiryczne dokonane zostan¹ na przyk³adzie granicznych miast bliŸniaczych, jako transgranicznie integruj¹cych siê jednostkach samorz¹du terytorialnego w Europie. W trakcie analizy zasygnalizowane te¿ zostan¹ g³ówne ró¿nice pomiêdzy form¹ integracji miast w Europie Zachodniej i OErodkowo-Wschodniej.
Studia nad granicamiStworzenie teorii granic jest od wielu lat przedmiotem intensywnych starañ wielu naukowców 2 . Przyjmuje siê, i¿ istot¹ ka¿dej struktury pañ-stwowej jest jego terytorium, w ramach którego nastêpuje okreoelony zwi¹zek pomiêdzy centrum i peryferiami. Historycznie, terytorialny wymiar pañstwowooeci w Europie charakteryzowa³ siê cechami jednego z trzech modeli: (neo)oeredniowiecznego, westfalskiego lub imperialnego 3 . Mode...