Etkinlik ve Etkinliği Belirleyen Faktörler: Havayolu Şirketleri Üzerine Ampirik Bir İnceleme

Abstract

Ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan birçok faydası olan havayolu taşımacılığı sektörü günümüzde en globalleşmiş sektörlerin başında gelmektedir. Teknolojinin gelişmesi ile beraber artan küreselleşme havacılığın daha çok gelişmesine ve yaygınlaşmasına neden olmuştur. Ancak havayolu taşımacılığı sektörüne yönelik yapılan sıkı yasal düzenlemeler hava taşımacılığı sektörünün gelişimini dönem dönem engellemiştir. 1978 yılında Amerika'da yaşanan iç hat serbestleşmesi ile birlikte havayolu işletmeleri, filo yapılarını ve uçuş ağlarını genişletme ve bilet fiyatlarını istedikleri şekilde belirleme imkânı bulmuşlardır (Hooper, 1997: 197). Takip eden yıllarda önce Avrupa'da daha sonra birçok bölge ve ülkede serbestleşme ile ilgili yapılan düzenlemeler havayolu taşımacılığı sektörünü rekabetin daha yoğun yaşandığı bir sektör haline getirmiştir. Bununla birlikte havayolu işletmeleri yoğun rekabet ortamında faaliyetlerini devam ettirebilmek için farklı iş modelleri uygulamakta ve stratejiler geliştirmektedirler.

Türkiye’de Havaalanı Performansının CRITIC temelli EDAS Yöntemiyle Analizi

“…Techniques such as AHP, TOPSIS, PROMETHEE, COPRAS, EDAS come to the fore (Anilkumar, Maniyeri and Anish, 2021:1). It is seen that MCDM methods are used in many researches specific to the aviation sector (Kiracı and Asker, 2019;Kiracı and Akan, 2020;Bakır et al, 2020). Evaluation, selection and ranking themes are frequently used especially in evaluating the service quality of airlines, revealing airport problems, determining objective performance, and air traffic management (especially in safety issues) (Dozic, 2019: 19).…”

Malmquist Toplam Faktör Veri̇mli̇li̇ği̇ Endeksi̇ İle Operasyonel Ve Fi̇nansal Performans Anali̇zi̇: Seçi̇lmi̇ş Havayolu İşletmeleri̇nde Bi̇r Uygulama

“…Araştırma sonucunda, havayolu işletmelerinin büyük bir kısmının kötü bir performans sergilediği tespit edilmiştir. (Kiracı ve Asker, 2019).…”

Havayollarinin Pazarlama Ve Fi̇nansal Etki̇nli̇kleri̇ni̇n Stokasti̇k Sinir Anali̇zi̇ Yöntemi̇ İle İncelenmesi̇

“…Ayrıca Heshmati ve Kim (2016:6) de havayolları için bir birimlik hizmetin verimliliğinin tahmin edilmesi şeklinde geçerli bir etkinlik tanımı yapmıştır. Kiracı ve Asker (2019) ise havayollarının etkinliğine etki eden faktörleri araştırmışlar ve taşınan toplam yolcu sayısı, doluluk oranı ve toplam gelir değişkenlerindeki artışın havayollarının etkinliğini arttırdığını bulgulamışlardır. Wanke ve Barros (2016) Latin Amerikalı havayollarının etkinliğini simplex regresyon yöntemi kullanarak inceledikleri çalışmada Filo karması ve kamu mülkiyetinin havayolları etkinliği üzerinde ihmal edilmemesi gerektiğini belirtmiştir.…”

“…Kiracı ve Asker (2019) ise VZA analizinden elde edilen havayollarına dair etkinlik skorlarına etki eden faktörleri belirlemek amacıyla tobit regresyon analizini uygulamıştır. Son olarak Wang ve diğerleri (2011) ise 30 adet havayolunun etkinliğini 2006 yılı için VZA kullanarak elde etmiştir.…”