Estetyczne kategorie unikatowości i osobliwości oraz ryzyko ich użycia w kontekście aksjologicznym

Abstract

Artykuł jest poświęcony „unikatowości” i „osobliwości” – zarówno jako terminom, które funkcjonują w ramach dyskursu teoretyczno-estetycznego, jak i wyrazom odgrywającym istotną rolę w języku potocznym. Poza kontekstem estetyki i filozoficznej refleksji nad sztuką są one powszechnie wykorzystywane przez podmioty realizujące zadania z zakresu polityki społeczno-kulturalnej do promowania wydarzeń, zjawisk i obiektów, mimo iż zarówno ich etymologia, semantyka oraz pragmatyka językowa wskazują, że są problematyczne. Mają bowiem w swoje definicje leksykalne wpisane wartościowanie, a także nabierają dodatkowej wartości oceniającej w różnych kontekstach. Ponadto, bazując na słownikowych definicjach dostrzec można, że „unikatowość” i „osobliwość” są wyrazami funkcjonującymi w rodzinie semantycznej stwarzającej istotne ryzyko zatarcia znaczeń poszczególnych słów, czego efektem jest także niejednoznaczność w estetyczno-normatywnej ocenie zjawisk opisywanych za pomocą „unikatowości” i „osobliwości”, nawet jeśli ujmowane są ściślej, jako terminy naukowe funkcjonujących w dyskursie teoretyczno-estetycznym. Analiza źródłosłowów, charakterystyka normatywnego potencjału „unikatowości” i „osobliwości” oraz wyrazów, które są im pokrewne, a także podkreślenie roli kontekstu, w jakim występują, zestawiona z podstawowym ich znaczeniem w wybranych językach nowożytnych, pozwoli uwidocznić kluczowe problemy językowe w doświadczeniu potocznym, ale również wskazać istotne z punktu widzenia zagadnień specjalistycznych różnice terminologiczne.