Eş Zamanlı Olmayan Gelişimin Üstün Yetenekli Çocuklardaki Görünümü Üzerine Bir Örnek Olay Çalışması

Abstract

Üstün yetenekli çocuklar, belirli gelişim alanlarında yaşıtlarından daha üst seviyede performans gösteren çocuklar olarak tanımlanırlar ve gelişimsel olarak tüm alanlarda üstün oldukları önyargısı oldukça yaygındır. Hâlbuki üstün yetenekli bir çocuk bazı gelişimsel alanlarında yaşıtlarından üstün olup, diğerlerinde ortalama, hatta daha geride bir gelişim sergiliyor olabilir. Bu duruma "üstün yeteneklilerde görülen eş zamanlı olmayan gelişim" denmektedir. "Eş zamanlı olmayan gelişim" kavramı özel gereksinimli gruplarda oldukça önemsenmekte ve farklı çalışmalara konu olmaktadır. Buna karşın bu kavramın üstün yetenekliler grubundaki görünümü ve yapılabilecekler hakkında çok fazla derleme, örnek olay çalışması veya uygulama çalışması bulunmamaktadır. Bu çalışmada üstün yetenekli çocukları tanımlayan ve çoğunlukla yeterince bilgi sahibi olunmayan önemli kavramlardan olan eş zamanlı olmayan gelişim kavramı ayrıntılarıyla ele alınarak bu konudaki sorunlar ve çözüm yolları ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmada 5 yaş 3 aylık Rüzgâr rumuzlu üstün potansiyelli çocuğun eş zamanlı olmayan gelişim örüntüsü örnek olay çalışması yöntemiyle sunulmuştur. Bu çalışmanın özellikle erken yaştaki üstün potansiyelli çocukların tanılanmaları, sosyo-duygusal gelişimlerinin desteklenmesi, ailelerin ve öğretmenlerin akademik ve sosyal anlamda çocuğun davranışlarını anlaması ve oluşabilecek sorunların baştan çözümlenebilmesinde pek çok yararlı bilgiyi sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın sonuç kısmında ortaya çıkan tabloya göre oluşturulabilecek erken müdahale yolları tartışılarak bu konularla ilgilenen öğretmenlere, ailelere ve uzmanlara öneriler getirilmiştir.Anahtar sözcükler: Üstün potansiyel, üstün yetenek, eş zamanlı olmayan gelişim, erken müdahale, örnek olay çalışması. Önerilen Atıf ŞekliSaranlı, A. G. (2017). Eş zamanlı olmayan gelişimin üstün yetenekli çocuklardaki görünümü üzerine bir örnek olay çalışması.

The Effects of Project Based Approach in Early Intervention Program on the Problem Solving Ability of Gifted Children

“…Türkiye'de okul öncesi dönemdeki potansiyel üstün yetenekli çocukların bireysel, bilişsel, duygusal ve sosyal özellikleri, ihtiyaçları gibi alanlarda araştırmalar yapılmış ve yapılmaya da devam edilmektedir (Alemdar, 2009;Alma, 2015;Bildiren, 2018a;Dağlıoğlu, 2002;Dağlıoğlu ve Metin, 2002;Dağlıoğlu vd., 2017;Darga, 2010;Duran ve Dağlıoğlu, 2017;Karadağ, 2015;Karadağ vd., 2016;Kurt, 2008;Saranlı, 2017aSaranlı, , 2017bSaranlı vd., 2017;Selçuk-Bozkurt, 2007;Suveren, 2006;Yuvacı ve Dağlıoğlu, 2016). Ancak okul öncesi dönemde potansiyel üstün yetenekli çocuklara yönelik erken müdahale programlarında deneysel çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır.…”

“…Ulusal ve uluslararası alanyazında da benzer bir durum söz konusudur. Bu çalışmalar erken müdahaleden ziyade okul öncesi dönemdeki üstün yetenekli çocukların özellikleri ve belirlenmesi üzerine yapılan çalışmalardır (Dağlıoğlu ve Metin, 2002;Dağlıoğlu, Doğan ve Basit, 2017;Duran ve Dağlıoğlu, 2017;Karadağ, Karabey ve Pfeiffer, 2016;Kroesbergen, van Hooijdonk, Van Viersen, Middel-Lalleman ve Reijnders, 2016;Miranda, Araújo ve Almeida, 2016;Pfeiffer ve Petscher, 2008;Saranlı, 2017a;Saranlı, Sühendan ve Deniz, 2017).…”

A Different Perspective to the Early Intervention Applications during Preschool Period: Early Enrichment for Gifted Children

“…Bunlar dışında modele özgü zenginleştirme yöntemlerinin öğrencilerin okula devamlarını artırdığı, uzun vadeli uygulamaların akademik başarı, motivasyon artışı gibi etkilerinin olduğu ve öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini daha net şekilde belirleyebilmelerine yardımcı olduğunu gösteren araştırma sonuçları da bulunmaktadır (Gentry, Reis ve Moran, 1999;Reis, Gentry ve Maxfield, 1998;Reis, Gentry ve Park, 1995;Renzulli, 2012). Bunun dışında modelin farklı zenginleştirme yöntemlerinin Türk kültüründe nasıl uygulanabileceğine ilişkin de çeşitli çalışmalar yapılmış olduğu görülmektedir (Saranlı, 2014a(Saranlı, , 2014bSaranlı ve Hernandez Torrano, 2012) Bu modelin zenginleştirme yöntemlerinden olan "Üç Tipli Zenginleştirme Yöntemi"nin (Reis ve Renzulli, 2003) okul öncesindeki üstün yetenekli çocuklara uygulanabileceğine ve bir erken müdahale yöntemi olarak benimsenebileceğine ilişkin kaynaklar olmasına karşın (Saranlı, 2017b;Sloan ve Stedtnitz, 1984), uygulamadaki sonuçlarına ilişkin çok az bilimsel çalışma olduğu tespit edilmiştir . Bu araştırmada okul öncesi çocuklarının gelişimsel özelliklerine uygun olması, hem tipik gelişim gösteren hem de üstün yetenekli çocuklara aynı anda, aynı sınıf içerisinde, üstün yetenekli ve tipik gelişim göstereni ayrıştırmadan uygulanabilmesi, hem de en pratik ve yaygın şekilde kullanılan zenginleştirme tipi olması nedenleriyle üç tipli zenginleştirme yönteminin birinci basamağı olan "Birinci Tip Zenginleştirme" yönteminin okul öncesi fen etkinliklerinde uygulanması ve etkilerine ilişkin öğretmen görüşlerinin analiz edilmesi planlanmıştır.…”

“…Öğrenme hızları ve ilgi alanlarının farklı oluşu, eğitim programlarının ihtiyaçlarını karşılamaması riski, ailelerinin ve eğitimcilerin yanlış yaklaşımları, aşırı duyarlılık ve eş zamanlı olmayan gelişim özellikleri gibi pek çok durum nedeniyle üstün yetenekli çocuklar erken müdahaleye ihtiyaç duymaktadırlar. Bu problem durumlarına erken müdahale edilmediğinde, ileriki yıllarda akademik başarısızlık, sosyal-duygusal sorunlar ve en önemlisi yeteneğini saklama ya da yeteneğin gelişememesi gibi istenmeyen durumların oluşma ihtimali bulunmaktadır (Saranlı, 2016b(Saranlı, , 2017a(Saranlı, , 2017bSaranlı, Er ve Deniz, 2017;Koç ve Saranlı, 2017;Silverman, 2002).…”

Erken Çocukluk Dönemindeki Üstün Yetenekli Çocuklara İlişkin Türkiye’de Gerçekleştirilen Lisansüstü Çalışmaların Çok Boyutlu Analizi

“…Türkiye'de üstün yetenekli çocuklar ile ilgili çalışmalar genellikle ilkokul ve ortaokul çağı düzeyinde yapılmaktadır (Metin, Bencik, Yılmaz ve Çalışandemir, 2007). Bununla birlikte, son yıllarda erken çocukluk dönemine ait sınırlı da olsa bazı çalışmalar yapıldığı (Baş, 2013;Dağlıoğlu, 2004;Dönmez ve Kurt, 2004;Kerem ve Kınık, 2004;Kıldan, 2011;Saranlı, 2017;Saranlı, Basımda;Saranlı, Er ve Deniz, Basımda;Şahin, 2013) gözlemlenmektedir. İlgili çalışmaların ayrıntıları ilerleyen bölümlerde aktarılmıştır.…”