Erken Dönem Kemali̇zm Tartişmalarinin Doğasi Üzeri̇ne Bazi Tespi̇tler

Abstract

19 ve 20. yüzyıl ideolojiler çağı içinde Türk Devrimiyle de ilgili birçok değerlendirme yapılmıştır. Yapısal özellikleri itibarıyla ampirik boyutu ile ön plana çıkan Türk Devrimi’nin, bir modernleşme projesi olmasından kaynaklanan kendine özgü düşünsel tarafları bulunmaktadır. Tarihsel süreç olarak yeni sömürgecilik (neo colonialism) döneminde, emperyalizmin kapsamlı bir şekilde sorgulanmasını gündeme getiren Türk Devrimi’nin kendine özgü taraflarının yanında, dayandığı Milli Mücadele’nin özelliklerinden gelen bazı evrensel nitelikleri de bulunmaktadır. Bu niteliklerin tespiti meselesi ise, Türk Devrimi’nin yorumlanması bağlamında Kemalizm tartışmalarını gündeme getirmiştir. Ağırlıklı olarak erken Cumhuriyet dönemine dayanan bu tartışmalar çerçevesinde ilk aşamada Kemalizm’in üç farklı versiyonu ortaya çıkmıştır. Daha sonraki dönmelerde ise bu versiyonların etkisiyle süreç içerisinde bazı farklılıklar gösterecek yeni yaklaşımlarla Kemalizm tarihsel sürekliliğine kavuşmuştur. Esas itibarıyla Türk Devrimi’nin evrensel yanlarının ortaya çıkarılması temelinde başlayan bu tartışmalar, zaman içinde bürokratik bir zihniyet yapısına dönüşerek ‘resmi ideoloji’ hüviyetine bürünmüştür. Türk siyasal hayatını yakından etkileyen bu olgunun erken dönemlerdeki görünümü, sonraki dönemlere belli açılardan kaynaklık etmesi itibarıyla özel bir önem taşır. Bu açıdan erken dönem Kemalizm tartışmaları sonucu ortaya çıkan ve resmi ideoloji olarak adlandırılabilecek bu yapı, bir anlamda “sabit değişken” niteliğinde Cumhuriyet tarihi boyunca etkili olmuştur. Bir başka açıdan, Türk siyasal sistemi içinde devlet aklı diyebileceğimiz bir yapıyı üreten bu alandaki tartışmalar, yeni Türk devletinin kuruluş felsefesini oluşturduğu kadar, bundan sonraki dönemlerde izlenecek yol haritasının ana hatlarını ortaya koyması bakımından da önem taşımaktadır. Bu nedenle, sözü edilen dönemde bu alandaki tartışmaların değerlendirilmesi, Cumhuriyet tarihi boyunca süregelen sistem tartışmalarının temel özelliklerinin de anlaşılmasına katkıda bulunacaktır. Bu çalışmada yukarıda belirtilen “sabit değişken”in erken dönemde ortaya çıkışı, kurgulanışı ve sistemik zihniyet yapısına dönüşmesiyle ilgili boyutlarının ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışmada yöntem olarak analitik çözümleyici ve yorumlayıcı yaklaşım esas alınacaktır. Kaynak olarak dönemin temel tartışma metinlerinin yer aldığı süreli yayınlar, erken döneme ait birinci elden kaynaklar ve günümüz çağdaş yaklaşımlarını içeren yayınlardan yararlanılacaktır.