Elveda Güzel Vatanım’ın İngilizce çevirisi ışığında tarihî roman çevirisinde kültürel unsurlar

Abstract

Bu çalışma, Ahmet Ümit’in (2015) Elveda Güzel Vatanım adlı tarihî romanında geçen kültürel unsurların Rakesh Jobanputra tarafından 2020 yılında yapılan İngilizce çevirisini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada tarihî romanların genel özellikleri, tarihî romanların dilini diğer yazın eserlerinden ayıran unsurlar ve tarihî romanların çevirisinde karşılaşılan zorluklar ele alındıktan sonra inceleme bölümüne geçilmektedir. İnceleme, Margaret Somers ve Gloria Gibson (1994) tarafından anlatıların dört temel unsuru olarak belirlenen zamansallık, nedensel olay örgüsü, seçici kullanım ve parçaların bağlantısallığı özelliklerinin hangi çeviri stratejileri ile oluşturulduğuna ışık tutmaktadır. İnceleme, ayrıca, çalışmasını Sergej Vlahov and Sider Florin’in (1980) araştırmasına dayandıran Enikő Terestyényi’nin (2011) kültürel unsurlar için kullandığı kategorilerin tarihî kurgu bağlamına uyarlanarak yeniden sınıflandırılmasına dayanmaktadır. İncelemede, Javier Franco Aixelà (1996) tarafından çeviri stratejilerine ilişkin olarak yapılan sınıflandırma (tekrarlama, ortografik adaptasyon, sözcüğü sözcüğüne çeviri, metin dışı açıklama ve metin içi açıklama stratejileri ile eş anlamlılık, sınırlı evrenselleştirme, mutlak evrenselleştirme, doğallaştırma, silme ve özerk yaratıcılık stratejileri) kullanılacaktır. Çalışmanın sonunda, yabancılaştırma ve yerlileştirme etkisi yaratan çeviri stratejilerine ilişkin olarak verilen kararın, yukarıda belirtilen dört anlatısal özelliğin ışığında şekillendiği vurgulanmaktadır. Çeviride tekrarlama, ortografik adaptasyon, metin içi açıklama ve metin dışı açıklama gibi yabancılaştırma etkisi yaratan çeviri stratejileri ile zamansallık özelliği; mutlak evrenselleştirme ve doğallaştırma stratejileri gibi yerlileştirme etkisi yaratan stratejiler ile bağlantısallık özelliği; metin içi ve metin dışı açıklamalarla nedensellik özelliği; ve metin dışı açıklamalarla Sözlükçe bölümüne eklenerek özel bir önem atfedilen sözcükler ile seçici kullanım özelliği oluşturulduğu sonucuna varılmıştır.