Eleşti̇rel Düşünme Algisi: Li̇se Öğretmenleri̇ Üzeri̇ne Bi̇r Araştirma

Abstract

ÖzBu araştırmanın amacı lise öğretmenlerinin eleştirel düşünmeye ilişkin algılarını ortaya koymaktır. Araştırmanın çalışma grubunda, MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen "öğrenme-öğretme kuram ve yaklaşımları" konulu hizmet içi eğitime katılan ve Anadolu Liselerinde görev yapan öğretmenler yer almaktadır. Buna göre araştırmaya katılmayı kabul eden farklı kıdem, yaş, branş ve bölgeden gelen 44 öğretmen ile yürütülen çalışma, olgubilim desenine dayalı olarak tasarlanmıştır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Öğretmenlerle bireysel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda öğretmenlerin düşünmeyi dar kapsamlı, her insanda bulunan bir yeti, bilgiyi kullanabilme; eleştirel düşünmeyi bilgiyi yorumlama, analiz etme, değerlendirme süreci ve her insanda olmayan, derin ve sistematik bir beceri olarak değerlendirdikleri bulunmuştur. Öğretmenler, özellikle öğrenci görüşlerine saygılı bir öğretmenin ve öğrenci görüşlerinin açığa çıkarıldığı bir öğrenme ortamının eleştirel düşünmeyi desteklediğini vurgulamıştır.Anahtar Kelimeler: Eleştirel düşünme, öğretmen, öğretmen eğitimi. AbstractThe main objective of this study is to put forward the perception of high school teachers on critical thinking. The population of the study is comprised of teachers of Anatolian High Schools and who participated in the inservice training titled "teaching-learning theory and approaches" organized by Ministry of National Education Directorate General for Secondary Education. The study which was conducted with the participation of 44 teachers from different regions, age, branch and duration of employment has been designed based on the phenomenological method. The data were collected through semi-structured interview forms. Face-to-face interviews have been performed. The data collected were content-analysed. The results of the study suggest that teachers regards thinking as an ability people have within a limited scope and the use of knowledge; critical thinking as interpreting the knowledge, analysis, evaluation process and a systematic and deep ability not possessed by everyone. Teachers put special emphasis that teachers who respect to the opinions of students and learning setting allowing for the opinions of teachers and students alike support critical thinking.

Öğretmenlerin Örgütsel Güven Algılarının Okulda Kalma Tutumlarını Yordaması

“…Öğretmenin çalışma ortamında yaşayacağı olumlu iklimin onu okulda kalmasını destekleyeceği düşünülebilir. Farklı bir söylem ile öğretmenlerin başka okullara gitme gibi düşüncelerinden uzaklaşacağı söylenebilir (Demir, 2023). Öğretmenlerin okul değişikliği yapmalarının sıklığı artması eğitim sürecine zarar vererek verimliliği azaltmaktadır (Ingersoll, 2007).…”

“…Olumlu şartlar altında çalışan öğretmen okulundan ayrılmak istememektedir. İlgili alanyazın incelendiği zaman Demir (2023) yapmış olduğu çalışmasında öğretmenlerin okulda kalma tutumlarını "Katılıyorum" düzeyinde bulmuştur. Benzer şekilde Kaya (2019) yapmış olduğu doktora çalışmasında öğretmenlerin sahip oldukları okulda kalma Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl: 2024 Cilt: 19 Sayı: 42 tutumlarını "Katılıyorum" görüşüne denk geldiğini tespit etmiştir.…”

“…Öğretmenin içinde bulunduğu ortama, insanlara ve örgüte güvenmesi kendisini değerli hissettirecek ve öğretmenin işini severek, isteyerek yapmasına yol açması muhtemeldir. Yine görev yaptığı eğitim kurumunda önemli olduğunu hisseden ve bu eğitim kurumunda olmaktan keyif alan öğretmenlerin, okullarından ayrılıp başka bir okula geçme fikirlerinin azalacağı öngörülmektedir (Demir, 2023). Eğitim kurumlarında işini seven işinde mutlu olan öğretmenlerin varlığı için örgütsel güven ve okulda kalma tutumlarının göz önünde bulundurulması gerekmektedir.…”

Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü Öğrencilerinin Araştırma Yöntemleri Dersine Yönelik Tutumları ile Eleştirel Düşünmeye Yönelik Eğilimleri Arasındaki İlişki

“…Facione (2007) ise eleştirel düşünmeyi; açıklama,çıkarım, yorumlama, analiz değerlendirme ve öz düzenleme arasındaki sistematik bir süreç olarak tanımlamaktadır. Kökdemir (2003) eleştirel düşünceyi; hem sözlü hem de yazılı dili etkin kullanabilme, etkin soru sorabilme, iddialarla gerçekliği kanıtlanmış fikirler arasındaki farklılıkları yakalayabilme süreci olarak açıklarken Cüceloğlu, eleştirel düşünmeyle ilgili "kendi düşünme süreçlerimizin bilincinde olarak, başkalarının düşünme süreçlerini göz önünde tutarak, öğrendiklerimizi uygulayarak kendimizi ve çevremizde yer alan olayları anlayabilmeyi amaç edinen aktif ve organize zihinsel süreç" diye ifade etmektedir (akt Gültekin ve Saylan, 2017 (Karasar, 2016).…”

Eleşti̇rel Düşünmeyi̇ Destekleyen Öğretmen Eği̇ti̇mi̇ Programi İhti̇yaç Anali̇zi̇

“…Ve eleştirel düşünmeyi destekleyen öğretmen davranışlarından birisi de hem öğretmenin doğru bilgiye ulaşmak, bilgiyi sorgulamak için meraklı olması hem de öğrencileri meraklı olmaları konusunda cesaretlendirmesidir. Eleştirel düşünme kavramının ortak payda olduğu Türkiye'de farklı gruplar için eleştirel düşünme eğilimleri ve becerileri üzerine yapılan çalışmalarda da (Alper, 2010;Dutoğlu, ve Tuncel, 2008;Erdamar ve Alpan, 2017;Güven ve Kürüm, 2007;Korkmaz, 2009;Torun, 2011) elde edilen sonuçlarda öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin bilginin doğruluğunu araştırmadan ve doğrudan sorgulamadan kullanmaya yönelmeleri bu araştırmada da öğretmenlerin bilginin doğruluğunun-güvenirliğinin sorgulanması boyutundan düşük puan almaları ile benzerlik göstermektedir.…”