el-Mutenebbî’nin Seyfüddevle’ye Methiyeleri (Seyfiyyât)

AYYILDIZ, Esat

doi:10.33460/beuifd.810283

Cited by 3 publications

(1 citation statement)

References 5 publications

Supporting

Mentioning

Contrasting

Unclassified

Order By: Relevance

“…adlı çalışmanın kaleme alındığı gözlemlenmektedir. Abbasiler dönemindeki methiyeler hususunda, el-Mutenebbî'nin Seyfüddevle'ye Methiyeleri (Seyfiyyât),9 Mervân b. Ebî Hafsa ve Methiyeleri,10 el-Buhturî'nin Methiyeleri,11 ve İki Kaside Bağlamında Mütenebbî'nin İhşîdî Hükümdarı Ebü'l-Misk Kâfûr'a Methiye ve Hicivleri 12 adlı çalışmalara rastlanmaktadır. Endülüs'teki methiyeler hususunda, İbn Behîc el-Endelûsî'nin Hz.…”

unclassified

Klasik Arap Şiirinde Methiyenin Gelişimi

OLÇUN

2022

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

Cahiliye Döneminin başlarında ana tema olarak kullanılmayan medîh teması daha çok diğer temalarda kaleme alınan şiirlerin içerisinde işlenmiştir. Bu dönemin ortalarından itibaren en-Nâbiğa ez-Zubyânî methiye türünde kaleme almış olduğu şiirleriyle gelir elde etmeye başlamıştır. Bu durum dönemin diğer şairlerine cazip gelmiş ve artık müstakil kaside formunda methiyeler kaleme almaya başlamışlardır. Saru’l-İslâm Dönemine geldiğimizde, medîh teması ile nazmedilen kasidelerin kısmen kesintiye uğradığını görmekteyiz. Bunun sebebi, bu dönemde İslamiyet’in yeni yerlere yayılmasından dolayı Müslümanların devamlı savaş ve mücadele halinde olmaları olarak gösterilmektedir. Bu dönemde methiyelerde kullanılan motiflerde önceki döneme göre bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Emevî Dönemine gelindiğinde, Müslüman topraklarının genişlemesi ve yaşanan siyasi gelişmeler methiyeye doğrudan etki etmiştir. Bu dönemde nazmedilen medîh temalı şiirlere baktığımızda büyük ölçüde Cahiliye Döneminde kaleme alınan methiyelerin içeriklerine geri dönüldüğünü görmekteyiz. Bu dönemde Emevî, Şîa, Hâricî ve Zubeyrî hizipleri ortaya çıkmıştır. Şairler bu siyasi akımlardan kendilerine yakın gördükleri hizbin taraftarlığını yaparak medîh temalı şiirleri bir siyasi propaganda aracına dönüştürmüşlerdir. Şairlerin toplum tarafından gördükleri itibar sebebiyle pek çok devlet adamı yanında kendisini öven şair gezdirerek büyük ihsanlarda bulunmuştur. Abbâsî Döneminde İslâm Devleti ilmî, sosyal, kültürel ve siyasi açılar gibi farklı yönlerden bir hayli ilerleme kaydetmiştir. Kaydedilen bu ilerleme doğal olarak methiyenin farklı konularda gelişmesine imkân sağlamıştır. Abbâsî Dönemi’nde de methiyeler iktidarı elinde bulunduran kimseler tarafından kendilerini halka benimsetmek için siyasi bir silah olarak kullanılmaya devam etmiştir. Bunun yanı sıra dönemin methiyeleri kazanılan zaferleri ve iç karışıklıkları tasvir etmesi bakımından tarihi kayıtlar olarak ta karşımıza çıkmaktadır. Abbâsî Dönemi’nin medîh şairleri Emevî Dönemi’nin medîh şairlerinden miras aldıkları, şiirle kazanç elde etme huyunu daha da ileriye taşımışlardır. Zikredilen dönemde üst tabakaya mahsus olan, resmi şiir gibi itibar gören, gerçeklikten ve toplumsal duyguları yansıtmaktan oldukça uzak olan methiyelerin yanı sıra halk arasında, bütün toplumla ilişkili genel duyguları yansıtan methiyeler de nazmedilmiştir. Arap hâkimiyetindeki Endülüs’te kaleme alınan ilk medih temalı şiirler, Doğu Arap şiirindeki genel çerçevede nazmedilmiştir. Endülüs’te nazmedilen medih temalı şiirler her ne kadar üslup ve konu bakımından Doğu Arap şiirinin kopyası ve devamı gibi gözükse de Araplar, Endülüs’ü fethettikten sonra burada daha öncesinde alışık olmadıkları iklim koşulları ve doğal güzelliklerle karşılaşmışlardır. Endülüs’ün bu doğal güzellikleri Arapların şiir konusundaki yetkinliklerini daha da geliştirerek onları şiirlerinde kısa ve hafif bahirler kullanmaya sevk etmiştir. Endülüs İslâm Devletinde de tıpkı Doğu İslam Devletlerinde olduğu gibi yaşanan siyasi çekişmeler methiyeye doğrudan etki etmiştir. Endülüslü methiye şairleri öncüleri ve çağdaşları olan Doğulu şairler gibi medîh temalı şiirleri kendilerine kazanç kapısı olarak görmeye devam etmişlerdir. Klasik Arap şiirinde önemli bir yer tutan methiye hakkında bütün dönemleri kapsayıcı bir çalışma bulunmaması bu makalenin hazırlanması ihtiyacını doğurmuştur. Bu çalışma ile klasik Arap şiirinde methiyenin doğuşu ve göstermiş olduğu gelişim irdelenerek dönemler arasındaki farklılıkları ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Çalışmamızın verileri, araştırma tekniklerinden nitel araştırma tekniği ve yorumlayıcı araştırma tekniği kullanılarak elde edilmiştir.

show abstract

unclassified

Klasik Arap Şiirinde Methiyenin Gelişimi

OLÇUN

2022

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

show abstract

Mütenebbî’nin İhşîdî Hükümdarı Ebü’l-Misk Kâfûr’a Şiirleri: Bir Methiye ve Bir Hicviye Örneğinde

DAŞ

2022

Yer Aldığı İndeksler ve Veritabanları

View full text Add to dashboard Cite

Ebü’t-Tayyib el-Mütenebbî, X. yüzyılda yaşamış Arap şiirinin en güçlü simalarından biridir. O, sanatsal değeri yüksek şiirler kaleme almış, hem yaşadığı dönemde hem de sonraki dönemlerde birçok şairi derinden etkilemiştir. Daha hayattayken etrafını hayranları kuşatmış ve dönemin hükümdarları onun gibi güçlü bir şairi saraylarında görmek için ona karşı oldukça cömert davranmışlardır. Öyle ki hayatı boyunca birçok hükümdarın sarayında bulunmuş, onlara methiyeler söylemiş ve ihsanlarına mazhar olmuştur. Bu hükümdarlardan biri de kendisine valilik vaadinde bulunan ve yaklaşık olarak dört yıl himayesinde kaldığı İhşîdî hükümdarı Ebü’l-Misk Kâfûr’dur. Aslen Habeşli siyahî bir köle olan Kâfûr’un himayesine girmek şairin onurunu incitmiş olsa da kalbinin derinliklerinde yatan itibar elde etme arzusu onuruna üstün gelmiş ve böylece Mısır’a giderek onun himayesine girmiştir. Kâfûr’a yönelik sanatsal değeri yüksek methiyeler söylemiş; lakin bu methiyelerinde samimi ve içten duygular yansıtmamış, kalbinin hissettikleriyle sözcüklere dökülen mısralar daima birbiriyle çelişmiştir. Öyle ki bu methiyeler sadece çıkar amaçlı söylenmiştir. Çünkü Kâfûr’un kendisine verdiği vaat gerçekleşmeyince methiyelerinde yücelttiği, bütün hükümdarlardan üstün gördüğü hâmisini en ağır sözlerle, aşağılayıcı ifadelerle yermiştir. Mütenebbî’nin Kâfûr için söylediği hem methiyeleri hem de hicviyeleri divanının nadide ürünleridir. Çünkü bu şiirler, sanatının en olgun olduğu bir dönemde kaleme alınmıştır. Ayrıca bu şiirler şairin; umut, arzu, hayal kırıklığı, hüzün, özlem, nefret ve kin gibi Kâfûr’un himayesinde bulunduğu süre boyunca yaşadığı karmaşık duygularını yansıtmış ve yaşamından izler taşımıştır. Bu çalışmada; Mütenebbî’nin bir methiyesi ve bir hicviyesi özelinde Kâfûr’la ilgili kaleme aldığı şiirler incelenmiştir.

show abstract

Mütenebbî’nin el-Muğîs b. Bişr el- ‘İclî’ye Yazdığı Kasîde-i Bâiyyesi’nin Arap Şiirinin Klasik Kaside Yapısı Çerçevesinde Tahlili

Yavaş,

Bilgehan

2024

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

Araştırma, Arap şiirinde kadim dönemlerden bu yana kullanılagelen klasik kaside yapısının Mütenebbî’nin el-Muğîs̱ b. Bişr el-‘İclî’ye yazmış olduğu methiyesi üzerinden incelenmesini konu edinmektedir. Çalışmada nitel araştırma metotlarından belge analizi metodu kullanılmıştır. Bu kapsamda kaynaklar taranarak öncelikle Mütenebbî’nin şiirlerinde görülen kaside yapısına dair malumatlar verilmiş, sonrasında ise mezkûr methiye üzerinden klasik kasidenin bölümleri ele alınmıştır. Araştırma Arap şiirinin en büyük temsilcilerinden biri olan Mütenebbî’nin şiirine dair anahtar bilgiler vermeyi amaçlamasının yanı sıra kasidenin bölümlerini meydana getiren matla‘, mukaddime, tehallus, muhteva (ana tema) ve hatimenin hangi esaslar üzerine inşa edildiğini göstermeyi hedeflemektedir. Şiirde klasik kabullere muhalif tavır ve uygulamaların görülmeye başlandığı Abbâsîler Dönemi’nde yaşamış olan Mütenebbî, kaside yapısını yaşadığı çağın yenilikçi tutumuyla uyumlu kendine özgü bir şekilde harmanlamış; aynı zamanda geleneği tamamen terk etmeyerek yaygın kabullere göre de şiirler söylemiştir. Nitekim o kasidenin mukaddime bölümünde sevgilinin ve aşkın hallerinin tasvir edildiği nesîb ve sevgilinin terk ettiği diyarda oturup ağlamayı ifade eden atlâl temasına yer vermeyi eskilerin terk edilmesi gereken adeti olduğunu ifade ederken medih kasidelerinin birçoğunda ise bu temalara yer vermiş bir şairdir. Kullandığı nesîb ve atlâl temasının dışında sosyal meselelere işaret ederek zamanın meydana getirdiği durumlardan şikâyet ve hikmet temalı beyitleri mukaddimelerinde tebarüz eden konulardır. Bir medih şairi olarak şöhret bulmasına rağmen sadece mukaddimelerde değil şiirlerinin bütününe yaydığı hikmet dolu beyitlerine bakılınca kendisini hikmet şairi olarak tanımlaması daha anlaşılır olmaktadır. Arap edebiyatında otorite sahibi olmuş kadim eleştirmenlere göre kaside, her bir bölümün kendisine özgü niteliğiyle birlikte birbiriyle uyumlu parçaların bir araya geldiği ve böylece tek bir kalıptan çıkmışçasına bütünlük arz eden bir yapıya sahip olmalıdır. Matla’ beyti şiirin kulaklara ilk ulaşan, dinleyicileri şiiri dinleme konusunda merak uyandıracak bölümü olması dolayısıyla üzerinde önemle durulan konulardan biri olmuş ve bu nedenle eleştirmenler tarafından kasidenin anahtarı mesabesinde görülmüştür. Bundan dolayı söz diziminin ahenk içerisinde olduğu zarif bir anlatıma sahip olmalı, gramer kurallarına aykırı bir kullanımı barındırmamalıdır. Matlâ beytiyle birlikte kasidenin ilk bölümünü meydana getiren mukaddime kısmı için ise bazı eleştirmenler nesîb ve atlâl temasına yer verilerek Câhiliye şiirini temel ölçüt almanın gerekliliğini vurgularken değişen şartlar ile bu kıstasa uymanın zorunlu olmadığını ileri sürenler de olmuştur. Mukaddimeden ana konuya geçişi sağlayan tehallus konusu eleştirmenlerin dikkat çektiği bir başka husustur. Başarılı bir tehallus konunun değiştiğini dinleyiciyi hissettirmeyecek şekilde yumuşak bir geçişe haiz olmalı, mukaddimeden ana konuya doğrudan soğuk geçişi ifade eden iktidabtan hali olmalıdır. Eğer medih kasidenin ana temasını oluşturuyorsa şiirde memduhun toplumdaki statü ve itibarına yakışır bir portre çizilmelidir. Kasidenin son kısmını oluşturan hatime dinleyicilerin aklında en son kalacak bölümü olması itibariyle şiirin en vurucu beytine sahip olmalıdır. Bu nedenle muhtevaya uygun atasözü, vecize, teşbih veya hikmet içeren bir beyitle şiirin nihayete erdirilmesi makbul sayılmıştır. Mütenebbî’nin çalışmada ele alınan kasidesinin de kendi şairlik hususiyetlerini barındırmakla birlikte yukarıda zikredilen kıstaslara muvafık olduğu tespit edilmiştir. Bu yönüyle şair ait olduğu, beslendiği edebi gelenekten damıttığı sanatıyla Arap şiirine kendi damgasını vurmuş ve ismini nesiller boyu duyurmuştur.

show abstract

el-Mutenebbî’nin Seyfüddevle’ye Methiyeleri (Seyfiyyât)

Cited by 3 publications

References 5 publications

Klasik Arap Şiirinde Methiyenin Gelişimi

Klasik Arap Şiirinde Methiyenin Gelişimi

Mütenebbî’nin İhşîdî Hükümdarı Ebü’l-Misk Kâfûr’a Şiirleri: Bir Methiye ve Bir Hicviye Örneğinde

Mütenebbî’nin el-Muğîs b. Bişr el- ‘İclî’ye Yazdığı Kasîde-i Bâiyyesi’nin Arap Şiirinin Klasik Kaside Yapısı Çerçevesinde Tahlili

Contact Info

Product

Resources

About