Edebiyat ve Duygular: Öyküleyici Metinleri Anlamada Duyguların Rolü

Abstract

Öyküleyici metin ve okur arasındaki etkileşimin duygusal boyutu, anlatı duyguları (empati, sempati, özdeşim, yoğunlaşma), değerlendirici duygular (estetik haz, estetik tatmin) ve biçimlendirici duygularla (duygu ve düşünce değişimleri, kişilik dönüşümü) açıklanmaktadır. Bu duygusal etkileşim, genellikle psikoloji ve bilişsel bilimler alanlarında incelenmektedir. Eğitim alanında yürütülen çalışmalarda, okuduğunu anlama sürecinde okur ve metin temelli duyguların rolü incelenmektedir. Buna göre okur öyküleyici bir metni ideal bir şekilde anlamak için metnin içerdiği duyguları ve duygusal unsurları kavramakta, analiz etmekte, yorumlamakta ve değerlendirmektedir. Bu süreçte ön bilgileri, duyguları, düşünceleri ve deneyimleriyle metni anlamlandırmakta, metne yönelik kişisel/estetik tepkide bulunmaktadır. Bu yaklaşım ulusal ve uluslararası sınavlarda (PISA, PIRLS, NAEP) ve dil öğretim programlarında (Singapur, Güney Kore, ABD, Avustralya vb.) esas alınmaktadır. Bu sınavlarda ve programlarda okuduğunu anlama becerisiyle ilgili duygusal kazanım ve duygusal yeterliklere yer verilmektedir. Ancak 2006 sonrası Türkçe dersi öğretim programları bu noktada yetersiz kalmaktadır. Benzer şekilde Türkçe ders kitapları da (öyküleyici metin, okuma etkinlikleri) duygusal içerik, duygusal etkileşim ve duygusal becerilerin kullanımı açısından yetersizlik göstermektedir. Bu nedenle güncel Türkçe dersi öğretim programının ve Türkçe ders kitaplarının yapılandırılması gerekmektedir.