Ecology and management of european brown hare syndrome in mediterranean ecosystems

Abstract

Πολλές πτυχές των νοσημάτων των αγρίων ζώων, ιδίως των μεσογειακών οικοσυστημάτων, δεν έχουν εξεταστεί. Ο Ευρωπαϊκός λαγός (Lepus europaeus) είναι ένα σημαντικό είδος της άγριας πανίδας, λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι λεία για πολλά είδη αρπάγων, αλλά και κύριο θηρεύσιμο είδος, το οποίο συμβάλλει στην οικονομία της υπαίθρου. Η ευρεία θνησιμότητα από το Σύνδρομο του λαγού (European Brown Hare Syndrome, EBHS), αναδεικνύει την ίωση αυτή ως το πιο σημαντικό νόσημα για τους λαγούς στην Ευρώπη. Η παρούσα διδακτορική διατριβή παρουσιάζει μια σειρά από έρευνες οι οποίες μελετούν την οικολογία και τη διαχείριση του λαγού και του νοσήματος στη Μακεδονία, Ελλάδα.Τα μεσογειακά οικοσυστήματα χαρακτηρίζονται από μια ποικιλία οικοτόπων. Η ελεύθερη πρόσβαση των κυνηγών στην ύπαιθρο έδωσε την ευκαιρία να συσχετισθεί η θηρευτική κάρπωση στο λαγό, η πληθυσμιακή αφθονία των λαγών και ο επιπολασμός (ποσοστό θετικών λαγών στον ιό) από τον ιό της EBHS (EBHSV) σε διαφορετικούς τύπους οικοτόπων. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, 291 λαγοί συλλέχθηκαν από τους κυνηγούς. O οικότοπος, όπου κάθε λαγός εντοπίστηκε αρχικά, καταγράφηκε και ο πληθυσμός των λαγών εκτιμήθηκε με συνδυασμό μεθόδων. Επιπλέον, η μέθοδος της Αντίστροφης Τρανσκριπτάσης - Αλυσιδωτή Αντίδραση της Πολυμεράσης (RT-PCR) χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση του EBHSV. Η μεγαλύτερη κάρπωση στη μονάδα επιφάνειας καταγράφηκε σε περιοχές με μωσαϊκό σιτηρών και ξυλώδους βλάστησης, αντίθετα μικρότερη κάρπωση βρέθηκε σε δάση. Ο EBHSV είχε ευρεία κατανομή, ακόμη και σε απομονωμένες περιοχές και ο επιπολασμός βρέθηκε σε ενδημική σταθερότητα σε ποσοστό 17,8%. Ο επιπολασμός ήταν υψηλότερος σε ελαιώνες, και ακολούθησαν οι μικτές καλλιέργειες και οι θαμνότοποι. Η αφθονία του πληθυσμού σχετίζεται θετικά με τον επιπολασμό και την κάρπωση, ενώ η τελευταία δεν σχετίζεται σημαντικά με τον επιπολασμό. Σε ένα δεύτερο στάδιο, μια πιο λεπτομερής έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή των πολυμεταβλητών στατιστικών μεθόδων και των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS). Διαπιστώθηκε υψηλότερος επιπολασμός σε περιοχές με μεγαλύτερη αφθονία λαγών, κοντά σε ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο και σε χαμηλότερα υψόμετρα. Στη συνέχεια, ένας πιθανός χάρτης κατανομής συντάχθηκε για να δείξει το σχετικό κίνδυνο από τον EBHSV στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας.Οι σχέσεις του επιπολασμού, του φύλου, της ηλικίας, της σωματικής κατάστασης και της μάζας του σπλήνα εξετάστηκαν σε 259 λαγούς. Τα δεδομένα έδειξαν διπλάσιο αριθμό αρσενικών λαγών να έχουν προσβληθεί από τον EBHSV σε σχέση με τους θηλυκούς, δείχνοντας μια διαφοροποίηση στην έκθεση της νόσου ή στην ευαισθησία στη νόσο ανάλογα με το φύλο. Ο επιπολασμός δεν είχε σχέση με τη σωματική κατάσταση του ζώου, και μια καλύτερη σωματική κατάσταση βρέθηκε στους αρσενικούς λαγούς. Οι ενήλικοι λαγοί είχαν υψηλότερο ποσοστό μολυσμένων ζώων σε σχέση με τους ανήλικους, αλλά αυτή η διαφορά δεν ήταν στατιστικά σημαντική. Οι ενήλικοι λαγοί είχαν επίσης μεγαλύτερο σπλήνα υποδεικνύοντας παρελθούσες λοιμώξεις. Μεγαλύτεροι σπλήνες εντοπίστηκαν πιο συχνά στους θετικούς για EBHSV λαγούς, ενώ μια αρνητική σχέση βρέθηκε μεταξύ της μάζας του σπλήνα και της σωματικής κατάστασης υποδεικνύοντας έτσι την κατανάλωση ενέργειας για την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος.Οι διαταραχές στα οικοσυστήματα, όπως είναι οι δασικές πυρκαγιές, είναι δυνάμεις που καθορίζουν τις οικολογικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων των νοσημάτων των αγρίων ζώων. Τα είδη ανταποκρίνονται διαφορετικά στις πυρκαγιές, και έχουν διαφορετική πληθυσμιακή αφθονία μετά την πυρκαγιά. Η σχετική αφθονία των λαγών, η αναλογία των ηλικιών και φύλου, η ποιότητα τροφής, η σωματική κατάσταση και τα νοσήματα διερευνήθηκαν μετά από πυρκαγιά στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Η σφοδρή διατάραξη των οικοτόπων από πυρκαγιά, αρχικά μείωσε την αφθονία των λαγών, ωστόσο μετά από ένα έτος και για τέσσερα συνεχόμενα έτη οι λαγοί ήταν αφθονότεροι στις καμένες εκτάσεις. Η πυρκαγιά δεν επηρέασε τον επιπολασμό του EBHSV μεταξύ καμένων και μη καμένων περιοχών.Οι απογραφές κατά τη διάρκεια της νύχτας συνιστούν κοινή μέθοδο απογραφής για πολλά είδη θηλαστικών και χρησιμοποιούνται επίσης για τη συλλογή δειγμάτων. Η γνώση της επίδρασης των αβιοτικών παραγόντων μπορεί να είναι απαραίτητη για τον κατάλληλο σχεδιασμό των απογραφών. Ωστόσο, η μέθοδος αυτή δεν έχει εξεταστεί επαρκώς σε σχέση με αβιοτικούς παράγοντες όπως οι καιρικές συνθήκες και το φεγγάρι. Η διερεύνηση στην περίπτωση του λαγού έδειξε πως η ένταση και η διεύθυνση του ανέμου είχαν επίδραση, με τους ισχυρότερους ανέμους να μειώνουν τον εντοπισμό των νεαρών λαγών, ενώ περισσότεροι λαγοί μετρήθηκαν όταν ο άνεμος φυσούσε από το λαγό προς το όχημα απογραφής. Δεν βρέθηκαν σημαντικές επιδράσεις από άλλους παράγοντες, κάτι που πιθανόν να οφείλεται στο έντονο ανάγλυφο, στην πυκνή βλάστηση των περιοχών έρευνας και στις σχετικά ήπιες καιρικές συνθήκες του μεσογειακού οικοσυστήματος.H εκτροφή και η απελευθέρωση λαγών είναι κοινές πρακτικές, χιλιάδες λαγοί απελευθερώνονται ετησίως, κυρίως για κυνηγετικούς σκοπούς. Τα ποσοστά επιβίωσης στη φύση είναι μικρά για τους λαγούς εντατικής εκτροφής σε κλουβιά, αλλά βελτιώνονται για τους λαγούς που εκτρέφονται εκτενώς σε περιφράξεις και για τους άγριους λαγούς οι οποίοι συλλαμβάνονται και μεταφέρονται. Τα οφέλη από τις απελευθερώσεις λαγών είναι σοβαρά λιγότερα σε σχέση με το κόστος και τους κινδύνους υλοποίησης της δράσης. Οι απελευθερώσεις λαγών δεν αποδεικνύεται να αυξάνουν τον πληθυσμό των άγριων λαγών ή την κυνηγετική κάρπωση σε περιοχές όπου εφαρμόστηκαν. Η γενετική υποβάθμιση και η μετάδοση παθογόνων συνιστούν κινδύνους με σοβαρές επιπτώσεις στους άγριους πληθυσμούς του λαγού.Συμπερασματικά, ο επιπολασμός του EBHSV στους πληθυσμούς λαγού είναι μεταβλητός. Οι ανωτέρω έρευνες παράσχουν τεκμηρίωση σχετικά με αυτήν τη μεταβλητότητα και τις οικολογικές παραμέτρους της, διαφωτίζοντας για το πώς μπορεί να αλληλεπιδρούν επιδημιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράμετροι στην περίπτωση της οικολογίας ασθενειών των αγρίων ζώων. Λαμβάνοντας τες υπόψη, η πρόληψη και ο περιορισμός των επιπτώσεων από τα νοσήματα καθίστανται εφικτές ενέργειες με τη λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων διαχείρισης της άγριας πανίδας.