DSÖ’nün COVID-19 ile ilgili yayınlarının Türkçe çevirileri: çeviri etiği bağlamında bir değerlendirme

Abstract

Bu çalışma, DSÖ’nün COVID-19 ile ilgili yayınlarının İstanbul Üniversitesi “COVID-19 Bilgi Seferberliği Projesi” kapsamında yapılan Türkçe çevirilerine odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, proje kapsamında yapılan COVID-19 çevirilerini çeviri etiği bağlamında inceleyerek çeviride etik olgusuna dikkat çekmek ve çeviriye bakışı temel alan bir etik model üzerinde düşünülmesini önermektir. Çalışmada, COVID-19 yayınlarının çevirileri betimleyici bir yaklaşımla incelenerek, çeviri etiği söylemleri çerçevesinde bir değerlendirme yapılmıştır. Kaynak metnin türü, amacı, hedef kitlesi, erek kültürdeki işlevi göz önünde bulundurularak, Chesterman tarafından ortaya konan “iletişime dayalı etik model” ile “norma dayalı etik model” çalışmadaki değerlendirmede ön planda tutulmuştur. Yapılan inceleme neticesinde, proje kapsamında çevrilen dört DSÖ yayınının COVID-19 ile ilgili bilgilendirici metinler olduğu, yayınlardan birinin sağlık çalışanlarına diğer üçünün ise halkı içine alan geniş bir kitleye hitap ettiği görülmüştür. Çeviriler “iletişime dayalı etik model” ile “norma dayalı etik model” kapsamında değerlendirildiğinde, sağlık çalışanlarını bilgilendiren COVID-19 yayınının çevirisinde yabancı terimlerin kullanılması hedef kitle için sorun teşkil etmezken halka hitap eden diğer üç COVID-19 yayınının çevirisinde yabancı terimlerin kullanımının hedef kitle için açıklık ve anlaşılırlık açısından sorun teşkil edebileceğini söylemek mümkündür. Ayrıca, kaynak metinde tekrarlayan ifadelerin çeviride bazen farklı çevrilmesi, projede ortak çeviri kararlarının benimsenip benimsenmediğiyle ilgili bir sorgulamaya neden olmuştur. Ek olarak, çeviride ilgili kararların alınma gerekçelerine ilişkin açıklama, önsöz vb. bir bilgilendirmeye yer verilmemiştir. Sonuç olarak, üst dil ve teknik terimler içeren bu tür bilgilendirici metinlerdeki söylemin oluşturulmasında alan uzmanları, dilbilimciler ve çeviribilimcilerin eşgüdümlü sürece dâhil olması açıklık, doğruluk, erişilebilirlik, normlara uygunluk vb. değerler açısından bazı etik sorunların çözümüne katkı sunabilir.