Doğu Dan Doğu Bi̇li̇mi̇ Ne Bi̇r Bakiş: Mahmud Esad Efendi̇ Ni̇nşeri̇at-I İslâmi̇yye Ve Mi̇ster Carlyleadli Eseri̇ndeki̇ Oryantali̇zm Algisi

Abstract

ÖzMahmud Esad bin Emin Seydişehrîçok yönlü ilmî kişiliğiyle öne çıkan bir âlim, eğitimci, hukukçu ve devlet adamıdır. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindekimeşhur kişilerden olmasına rağmen günümüzde oldukça az tanındığı söylenebilir. Bu çalışmada onun Şeriat-ı İslamiyye ve Mister Carlyle kitabındaki oryantalizm algısı incelenmekte ve bu algı Edward Said'in söz konusu eserden yaklaşık seksen yıl sonraki oryantalizm analizi ışığında değerlendirilmektedir. Mahmud Esad oryantalizmi oldukça iyimser değerlendirir ve oryantalistlere çoğu zaman iyi niyet atfeder. Onun bu tavrı, Edward Said'inkinden belirgin derecede farklıdır. Çalışmada bu durum tespit edildikten sonra bunun sebepleri irdelenmekte ve temelde şu iki nokta vurgulanmaktadır: Birincisi, Mahmud Esad yaşadığı dönemin şartları sebebiyle oryantalizmin olumsuz yönlerini görme imkânına Edward Said'den daha az sahipti. İkincisi, Edward Said oryantalist geleneği eleştirirken,büyük ölçüde içeriden biri olarak, Batılı akademinin bir üyesi olarak hareket etmekteydi ve içinde bulunduğu Batılı akademik gelenekten yüksek standartlar beklemekteydi. Fakat Mahmud Esad için Batılıların oryantalist geleneği zaten yabancı bir medeniyete aitti. Ona göre, oryantalistler Batı medeniyetinin üyesi oldukları veBatı medeniyetinden üstün olan İslam hikmet geleneğinde yoğrulmadıkları için, İslam'ı ve Müslümanları daha iyi anlamaları ve daha sağlıklı bir bakış açısına sahip olmaları zaten beklenemezdi.Bu çalışmanın Yakın Çağ Osmanlı düşünce tarihi incelemelerine katkı sunacağı umulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Mahmud Esad Seydişehrî, Oryantalizm, Yakın Çağ Osmanlı uleması, Edward Said, Thomas Carlyle, Çağdaş Türk Düşüncesi. AbstractMahmud Esad bin EminSeydişehrî was a scholar, educator, jurist and statesman distinguished for his versatile scholarly personality. Although he was one of the prominent personages of the late Ottoman period, it can be remarked that he is rather little known in the present. In this study, his perception of orientalism in his book Şeriat-ıİslâmiyyeve Mister Carlyle (The Islamic Path and Mr. Carlyle) is examined, and this perception is reviewed in the light of Edward Said's analysis of orientalism some eighty years later. Mahmud Esad assesses orientalism quite optimistically and most often attributes good will to orientalists. This attitude is distinctly different from Edward Said's critical viewpoint. After establishing this point in the study, the reasons for this are scrutinized, and essentially these two points are emphasized: Firstly, owing to the circumstances of the period in which he lived, Mahmud Esad had less chance to see through the negative aspects of orientalism than Said later would. Secondly, as Edward Said criticized the orientalist tradition, he acted to a great extent as an insider, as a member of the Western academia and expected high standards from the academic tradition of which he was a part. However, for Mahmud Esad, the Western orientalist tradition belonged to a foreign civilization after all. According to him, since orientalists were me...