Disobeying Conversational Maxims in Turkish Daily Discourse: Flouting the Maxims

Abstract

Kişilerarası iletişimdeki dil kullanımında bağlamın etkisini inceleyen Edimbilim kapsamındaki İşbirliği İlkesi’ne göre, konuşucuların konuşmanın ilkeleri olarak adlandırılan Nitelik, Nicelik, Bağıntı ve Biçim ilkelerine uyması beklense de iletişim sırasında bu ilkelere her zaman uyulmamaktadır. Sözceler sezdirimler aracılığıyla iletilmekte ve yorumlanmakta; böylece iletişim kesintiye uğramaksızın sürmektedir. Çalışmamızın amacı, işbirliği ilkelerine uymamanın bir türü olan ilkeyi delme çerçevesinde Türkçe anadil konuşucularının gündelik konuşmalarında ilkeleri deldikleri durumların bulunup bulunmadığının ve deldikleri durumlarda da yoğunlukla hangi ilkelerin delindiğinin ortaya konmasıdır. Bu doğrultuda, araştırma sorularının yanıtlanması amacıyla belirlenen veri tabanı, toplamda 180 dakika uzunluğundaki üç farklı karşılıklı konuşmadan oluşmaktadır. Veri tabanının çözümlenmesi ile elde edilen bulgular, alanyazınla uyumlu bir biçimde, konuşucular tarafından en fazla delinen ilkenin bağıntı ilkesi olduğunu göstermektedir. Bu bulguya göre, Türkçe anadil konuşucuları, bağıntının derecesinin bağlamsal etki ve işlemleme çabası tarafından yönetildiğini savunan Bağıntı Kuramı’nda ifade edildiği gibi, bağlamın etkisinden yararlanarak anlamı konuşma sezdirimleri yoluyla iletmekte ve bu sezdirimin dinleyici tarafından benzer biçimde anlaşılacağı varsayımıyla bağıntı ilkesini delmektedir. Buna karşın iletişim uygun bir biçimde sürmektedir. Veri tabanımızda en az delinen ilkenin ise nicelik ilkesi olduğu saptanmıştır. Bu durumda, Türkçe anadil konuşucularının gündelik söylemde İşbirliği İlkesi’ne uyarak görece yeterli bilgi verdikleri öne sürülebilir.