Disiplinler Arası Fen Öğretiminin 7. Sınıf Öğrencilerinin Sürdürülebilir Kalkınma Konusundaki Gelişimlerine Etkisi

Abstract

Birleşmiş Milletler tarafından, sürdürülebilir kalkınma için 2030 yılına kadar ulaşılması istenen yoksulluk, eşitsizlik ve iklim değişikliği gibi farklı konularda toplam 17 küresel hedef belirlenmiştir. Bu hedeflerin dördüncüsü olarak nitelikli eğitim başlığı altında ele alınan sürdürülebilir kalkınmaya yönelik verilecek eğitimin, küçük yaşlarda başlatılarak, öğrencilerin sürdürülebilir kalkınma konusundaki bilgi ve becerileri kazanmaları gerekmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmanın amacı, 7. sınıf öğrencilerinin disiplinler arası yaklaşımla geliştirilen sürdürülebilir kalkınma eğitimine yönelik kavramsal ve uygulamaya dönük gelişimlerinin Fen ve Teknoloji dersi merkezli olarak Sosyal Bilgiler, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve Türkçe dersleri ile birlikte değerlendirilmesidir. Karma metodolojisine göre yürütülen çalışmaya, 7. sınıfta öğrenim gören 199 öğrenci katılmıştır. Çalışmanın verileri; doküman incelemesi, anketler, yarı yapılandırılmış mülakatlar ve gözlemler aracılığıyla toplanmıştır. Doküman analizi, doküman incelemesi aşamalarına göre yapılırken, anketler ve yarı yapılandırılmış mülakatlardan elde edilen veriler, içerik ve frekans analizine tabi tutulmuştur. Yapılan uygulama, öğrencilerin biyolojik çeşitlilik, toprak kirliliği, açlık, yenilenebilir-yenilenemez enerji kaynakları ile geri dönüşüm konularındaki kavramsal anlamalarında olumlu yönde bir değişiklik meydana getirmiştir. Ayrıca çalışmada, öğrencilerin sürdürülebilir kalkınma konusunu Fen ve Teknoloji, Sosyal Bilgiler ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri ile ilişkilendirdikleri fakat Türkçe dersi ile ilişkilendiremedikleri görülmüştür. Bu doğrultuda sürdürülebilir kalkınma için eğitimin disiplinler arası bir yaklaşım içinde çevre, sosyal, ekonomi ve kültür boyutlarını kapsayacak şekilde bütüncül olarak ele alınması, Türkçe dersine ait kazanımların daha somut ifade edilmesi ve bu dersten alınan kazanım sayısının artırılması önerilerinde bulunulmuştur. Anahtar sözcükler: fen ve teknoloji eğitimi, sürdürülebilir kalkınma, 7. sınıf öğrencileri, disiplinler arası yaklaşım * Bu çalışma birinci yazarın doktora tezinden üretilmiştir.

The Environmental Awareness in the Context of Sustainable Development: A Scale Development and Reliability Study

“…Sürdürülebilir kalkınma için literatürde yapılan çalışmalarda genellikle sosyal, ekonomik, kültürel ve çevresel boyutlardan bahsedilmektedir Aytar ve Özsevgeç, 2019;. İnsanoğlunun gelişme ve kalkınma yolunda belki de en az düşündüğü, ancak son yıllarda bunun sıkıntılarını yaşadığı boyut çevre boyutudur.…”

Öğretmen Adaylarının Disiplinler Arası Eğitime İlişkin Görüşleri

“…Okul öncesi (Gülay Ogelman ve Durkan, 2014), ilkokul (Demir, 2009), ortaokul (Coşkun, 2009;Yarımca, 2010), lise ve lisansüstü öğrencileri ile yapılan çalışmalar olduğu gibi öğretmen (Bakırcı ve Kutlu, 2018;Dervişoğlu ve Soran, 2003;Karakuş, Turhan Türkan ve Karakuş, 2017;Özhamamcı, 2013;Tanrıverdi ve Kılıç, 2019) ve öğretmen adaylarının (Kızılay ve Saylan Kırmızıgül, 2019) görüşlerine yer veren çalışmalar da mevcuttur. Farklı seviyelerde ve dersler bağlamında disiplinler arası eğitimin etkisini inceleyen (Arslantaş, 2013;Aytar ve Özsevgeç, 2019;Doğan, 2014;Gürkan, 2015;Kanatlı ve Çekici, 2013;Karakuş, Turhan Türkan ve Karakuş, 2017;Matthews, Adams ve Goos, 2009;Özkök, 2005), önemini ele alan (Sağdıç, 2019;Turna ve Bolat, 2015;Yıldırım, 1996), ders kitaplarında ve öğretim programlarında disiplinler arası eğitim anlayışını inceleyen (Güven ve Hamalosmanoğlu, 2012;Turan, 2019) ve disiplinler arası anlayışın diğer yaklaşımlardan farkını tespit eden (Çelik ve Buluç, 2018;Özkök, 2005) çalışmalar da alan yazında yer almaktadır.…”

“…"Kapsayıcı olması" kategorisi altında üretilen ve farklı frekanslarla ifade edilen 25 farklı metafor ise şu şekildedir; öğretmen, test, sosyal bilgiler, koca çınar, dünya, buzdolabı, ağaç, ahtapot, dalga etkisi, su dalgası, medya, barınak, Ayrıca fen bilgisi, sınıf ve sosyal bilgiler programındaki sözü edilen "ilişkilendirerek öğrenme", "kalıcı öğrenme", "anlamayı kolaylaştırma" ve "çok yönlü düşünme" ifadelerinin ortak olması öğretmen adaylarının disiplinler arası eğitimin doğasını kavramış olduklarının bir göstergesi olarak kabul edilebilir(Demir, 2008;Matthews, Adams ve Goos, 2009). Bunun dışında öğretmen adaylarının disiplinler arası eğitimin olumlu yanlarını bütünsel öğrenme, hayata hazırlama, günlük hayatla ilişkilendirme, başarı artırma, etkili öğrenme, konuyu farklı açılardan ele alma, eğlenceli öğrenme ortamı oluşturma ve problem çözme gibi ifadeleri kullanarak açıklamış olmaları sevindiricidir(Aytar ve Özsevgeç, 2019;Çelik ve Buluç, 2018).Disiplinler arası eğitimin olumsuz yönü noktasında, farklı programlardaki öğretmen adaylarının görüşleri incelendiğinde, çoğunluğun disiplinler arası eğitimin herhangi bir olumsuz yönü olmadığını ifade ettiği bulunmuştur. Bu sonuç sevindirici olmakla beraber, disiplinler arası eğitim kavramının olumsuz yönlerini ifade etmek için fen bilgisi öğretmen adaylarının beş, sınıf ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dört farklı ifade kullandıkları da görülmüştür.…”

Okul Öncesi ve Sınıf Öğretmenlerinin Disiplinlerarası Yaklaşımın Temel Eğitimde Kullanımına Yönelik Görüşleri

“…Başka bir çalışmada ise Türkçe dersinin beceri dersi (okuma, dinleme, konuşma, yazma) olmasından kaynaklı olarak disiplinlerarası öğretim için oldukça elverişli olduğu ifade edilmiştir (Kanatlı ve Çekici, 2013). Disiplinlerarası fen öğretiminin sürdürülebilir kalkınma konusundaki etkilerinin incelendiği bir çalışmada ise öğrencilere disiplinlerarası yaklaşımla geliştirilen etkinlikler uygulandığında biyolojik çeşitlilik, toprak kirliliği, açlık, yenilenebilir-yenilenemez enerji kaynakları, geri dönüşüm konularında olumlu yönde ilerleme kat ettikleri belirtilmiştir (Aytar ve Özsevgeç, 2019).…”