Di̇key Si̇nemaya Doğru: Analogtan Di̇ji̇tale Fi̇lmlerde Çerçeve Oranlarinin Dönüşümü

Abstract

Bu çalışmanın amacı sinemanın ilk yıllarından günümüze, teknik gelişmelerin sinematografinin önemli bir parçası olan çerçeve oranlarına (aspect ratio) etkisini tartışmak; analogtan dijitale, yataydan dikeye film, televizyon ve yeni medya yönelimlerinin tarihini gözler önüne sermek ve dijital çağa özgü dikey formatı gündeme getirmektir. Sinema tarihinin başlangıcından bu yana, filmlerin hangi formatta çekilip sergilenmesi gerektiği konusunda tartışmalar yapılmış; ekonomik, teknik ve kültürel sebeplerle çerçeve oranlarına çeşitli standartlar getirilmiştir. Analog çağ boyunca çoğunlukla “yatay dikdörtgen” formdaki çerçevenin oranı, televizyon ile rekabet gibi sebeplerle genişleme eğilimde olmuştur. Sinemanın dijital çağı ise çerçeve oranlarının daralmaya başladığı; yatay videografinin bir asırlık katı sınırlarının yıkıldığı bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Dijital hareketli görüntünün tablet ve cep telefonlarından tüketilmeye başlanması, sosyal medya üzerinden video paylaşımının giderek yaygınlaşması yeni bir film estetiğini gündeme getirmiştir. “Dikey sinema”, telefonlarını dikey kullanma eğilimindeki halkın yaratıcılığın bir ürünü olan, anlık ve samimi görülen, dijital çağa özgü yeni bir görsel estetiktir. Dikey konu ve nesnelerin daha başarılı kompozisyonlarına olanak tanıyacağı varsayılan dikey format, tüm ön yargılara rağmen çağdaş görsel işitsel ortamları hızla ele geçirmektedir. Sinema ve televizyon endüstrisinde henüz yeterince itibar edilmeyen bu format, şimdilik deneysel yapımlarda, kısa filmlerde, belgesellerde, haber programlarında ve sosyal medya içeriklerinde oldukça sık karşımıza çıkmaktadır. Bu gelişmeler sonucu aşınan önyargılar, dikey sinemanın ticari sinemaya sıçrayarak yeni türlere ve yeni üsluplara kapı açacağını öngörmemize yol açmaktadır.