Determination of seedling quality characteristics of stone pine (Pinus pinea L.), valonia oak (Quercus ithaburensis Decne. subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.) and Turkey oak (Quercus cerris L.) seedlings

Abstract

Fıstıkçamı (Pinus pinea L.), palamut meşesi (Quercus ithaburensis Decne. subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.) ve saçlı meşe (Quercus cerris L.) fidanlarının fidan kalite özelliklerinin belirlenmesi Serap Bilgin a Özet: Bu çalışmada, İzmir/Torbalı orman fidanlığında yetiştirilen fıstıkçamı (Pinus pinea L.), palamut meşesi (Quercus ithaburensis Decne subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.) ve saçlı meşe (Quercus cerris L.) fidanlarının fidan kalite özellikleri belirlenmiştir. Bu amaçla, rastgele seçilen 2+0 yaşlı, 12x22.5 cm ebatlı polietilen torbalarda yetiştirilen fıstıkçamı, palamut meşesi ve saçlı meşe fidanları temin edilmiştir. Her bir türün, fidan boyu (cm), kök boğazı çapı (mm), gövde ve kök taze ağırlığı (g), gövde ve kök kuru ağırlığı ölçülmüştür. Ayrıca fidan boyu/kök boğazı çapı oranı, gövde/kök kuru ağırlık oranı, Dickson kalite indeksi hesaplanmıştır. Fıstıkçamının ortalama fidan boyu 21.02 (cm), kök boğazı çapı 5.4 (mm), fidan boyu/kök boğazı çapı oranı 39.11, gövde/kök kuru ağırlık oranı 1.05, Dickson kalite indeksi 0.15 bulunmuştur. Palamut meşesinin ortalama fidan boyu 20.6 (cm), kök boğazı çapı 5.8 (mm), fidan boyu/kök boğazı çapı oranı 36.84, gövde/kök kuru ağırlık oranı 0.41, Dickson kalite indeksi 015 bulunmuştur. Saçlı meşenin ortalama fidan boyu 9.85 (cm), kök boğazı çapı 4.3 (mm), fidan boyu/kök boğazı çapı oranı 23.79, gövde/kök kuru ağırlık oranı 0.19, Dickson kalite indeksi 0.2 bulunmuştur. Fidanların kalite sınıfları Türk Standartları Enstitüsü (TSE)'nün "iğne yapraklı ağaç fidanları" (TS 2265, 1988) ve "yapraklı orman ağacı fidanları" (TS 5624, 1988) standartlarına göre değerlendirilmiştir. TS 2265 iğne yapraklı ağaç fidanı standardında belirtilen fidan boyu, çap ve gövde/kök kuru ağırlık oranı kriterleri birlikte değerlendirildiğinde fıstıkçamı fidanlarının % 97.06'sı I. sınıf, % 2.94'ü II. sınıfta yer almıştır. Yapraklı orman ağacı fidan standardında belirtilen en az boy ve kök boğazı çapı nitelikleri birlikte değerlendirildiğinde; palamut meşesi fidanlarının % 97.06'sı standart altı, % 2.94'ü II. sınıf bulunmuştur. Bu standart da belirtilen en az boy ve kök boğazı çapı nitelikleri birlikte değerlendirildiğinde; saçlı meşesi fidanlarının boyları standartta belirtilen boy değerlerinin altında kaldığı için standart altı olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca ağaç türlerinin kuraklığa karşı dayanıklılığı ve zarar durumlarının görsel tespiti yapılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre; saçlı meşe iyi, fıstıkçamı ve palamut meşesi zayıf sınıfta yer almıştır. Anahtar kelimeler: Fıstıkçamı, Palamut meşesi, Saçlı meşe, Fidan kalitesi, TSE Determination of seedling quality characteristics of stone pine (Pinus pinea L.), valonia oak (Quercus ithaburensis Decne. subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.) and Turkey oak (Quercus cerris L.

Carpinus orientalis Mill. Fidanlarının Kalite Özellikleri ve Morfogenetik Varyasyonlar

“…Yapılan başka bir çalışmada, İran palamut meşesinin Gİ değerlerinin ekim sıklığına göre farklılık gösterdiği ve değerlerin 43 ile 53 arasında değiştiği belirtilmiştir (Çanakçı, 2011). Bilgin (2019) tarafından yapılan bir çalışmada, Gİ değerleri fıstıkçamı fidanlarında 39,11, palamut meşesi fidanlarında 36,84 ve saçlı meşe fidanlarında 23,79 olarak tespit edilmiştir. Bazı geniş yapraklı orman ağacı fidanlarının morfolojik özelliklerinin araştırıldığı bir çalışmada, Gİ değerlerine göre Dağ akçaağacının %100'ünün, doğu kayınının %93,3'ünün ve adi gürgeninin ise %97,8'inin düşük kaliteli fidan kategorisinde yer aldığı bildirilmiştir (Ayan ve ark., 2020).…”

“…Ağaçlandırma sahalarına tesis edilen fidanların kaliteli özellikleri üzerine çap, boy, gövde-kök oranları, kuru ağırlık gibi fidan morfolojik karakterlerinin önemli düzeyde etkili olduğu belirtilmektedir (Şevik ve ark., 2003). Ağaçlandırma çalışmalarında kaliteli fidan kullanımı, dikim başarısı artmasına, tamamlama çalışmalarını en aza inmesine, birim alanlardan daha kısa bir zamanda daha fazla kalite ve miktarda odun hammaddesi üretimi yapılmasına katkılar sağlayabilir (Bilgin, 2019).…”

“…Morfolojik özellikler arasında, fidan boyu ve kök boğazı çapı ölçülmesi en kolay olanlardır (Haase, 2008). Birçok türün fidan kalitesinin belirlenmesinde morfolojik parametrelerin kullanıldığı çeşitli çalışmalar bulunmaktadır (Donahue ve Upton, 1996;Apholo ve Rikala, 2003;South ve ark., 2005;Ayan ve Tilki, 2007;Yer ve Ayan, 2011;Çiçek ve ark., 2011;Aksu ve Tilki, 2015;Ivetić ve ark., 2016;Bilgin, 2019;Ayan ve ark., 2020;Atar 2021). Ancak, Türkiye'de önemli bir yayılış alanına sahip ağaç türlerimizden olan doğu gürgeninin fidan özelliklerine ilişkin literatürde kısıtlı sayıda çalışma mevcuttur.…”