Determination of Salt Stress Tolerance Levels of Some Local Bean (Phaseolus vulgaris L.) Cultivars at Germination Stage

Abstract

Bu çalışma Türkiye'nin çeşitli yerlerinden toplanan 18 yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşidinin çimlenme dönemindeki tuz stresine tolerans düzeylerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Tesadüf blokları desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülen çalışmada her tekerrürde 25 adet tohum olacak şekilde içinde çift kat filtre kağıdı bulunan kapalı plastik kaplarına tek sıra halinde yerleştirilmiş ve 15 mL 200 mM NaCl eklenerek 28 ± 0.5 °C'de karanlık ortamda çimlenme denemesine alınmıştır. Her çeşidin kontrol tohumları, aynı koşullar altında saf su (dH2O) eklenerek test edilmiştir. Çimlenen tohumlarda son çimlenme oranı, çimlenme hızı ve çimlenme homojenite parametreleri hesaplanmıştır. Tuz stresi Pv-6, Pv-8 ve Pv-14 kodlu çeşitlere ait tohumların çimlenme oranlarında herhangi bir gerilemeye neden olmazken, Pv-2 kodlu yerel çeşide ait tohumların çimlenme oranında %36.84’lik gerilemeye neden olmuştur. Tuz stresi koşullarında çimlenme hızı G50 = 1.41 gün (Pv-1) ile G50 = 3.94 gün (Pv-12) arasında değişirken, kontrol koşullarda 0.84 gün (Pv-1) ile 2.60 gün (Pv-18) arasında değişmiştir. Çimlenme homojenite süreleri Pv-1 kodlu çeşitte en yavaş (G10-90 = 3.03 gün) olurken, Pv-13 kodlu çeşitte en homojen çimlenme (G10-90 = 1.59) gerçekleşmiştir. Tohumların zamana bağlı çimlenme dinamiklerine ait değişimler kontrollü şartlarda erken dönemlerde var olan genetik varyasyonun çimlenme süresinin uzamasına bağlı olarak azaldığını buna karşın stres şartlarında genetik varyasyonun artan bir şekilde çimlenmenin sonraki zaman dilimlerinde ortaya çıktığını göstermiştir. Tohumların iki boyutlu yüzey alan ölçümleri ile belirlenen tohum iriliklerinin tuz stresi ile olan ilişkisinin ortaya konması amacıyla yapılan analiz sonuçları, tohum büyüklüklüleri ile tuz stresi şartlarındaki çimlenme oranları arasında doğrusal bir ilişkinin olmadığını, ancak hem kontrol hem de tuz tresi şartlarındaki çimlenme hızı (G50) ve çimlenme homojenite (G10-90) değerleri arasında sırasıyla pozitif ve negatif bir ilişkinin var olduğunu göstermiştir. Çalışma sonuçları, yerel fasulye çeşitlerinin incelenen çimlenme parametreleri açısından tuz stresine karşı önemli farklılıklar gösterdiğini ve tuza tolerant olduğu belirlenen çeşitlerin bu amaçla yapılacak ıslah çalışmalarında başarıyla kullanılabileceğine işaret etmektedir.