Denizli Güneydoğusundaki (GB Türkiye) Kömürlerin Hidrokarbon Türetme Potansiyeli ve Biyomarker Özellikleri

Abstract

ÖZETÇalışma alanı Denizli ilinin yaklaşık 45 km güneydoğusundaki Serinhisar ilçesine bağlı Yatağan kasabasıdır. Çalışma materyalini oluşturan kömürler karasal ve gölsel özellik gösteren birimler içerisinde yer almakta olup, yayılımları ve kalınlıkları azdır. Yatağan Formasyonunun egemen litolojisi başlıca kırıntılı ve karbonat kayalardan oluşmakta olup, kömürler karbonatlı düzeyler ile birlikte bulunmaktadır. Bu çalışmada, kömürlü seviyelere ait organik petrografik ve organik jeokimyasal veriler ile biyomarker parametreleri değerlendirilerek kömürlerin hidrokarbon türetme potansiyeli ve paleo-çökelim ortamına ait bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda öncelikle kömür örneklerinde toplam organik karbon (TOC) ve Rock Eval piroliz analizi ile ince tabaka kromatografi (TLC/FID), gaz kromatografi (GC) ve gaz kromatografi-kütle spektrometri (GC-MS) analizleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kömürün organik ve inorganik bileşenleri organik petrografi ve X-ışınları difraksiyonu (XRD) metodu ile değerlendirilmiştir. İncelenen örneklerde hüminit maseral grubu baskın olup, hüminit/vitrinit yansıması ve ısıl değer analizleri Yatağan Formasyonuna ait örneklerin alt bitümlü kömür evresinde olduğuna işaret etmektedir. İncelenen örneklerin başlıca hidrokarbon grupları; polar + asfaltenler % 73.21 -% 98.7, doymuş hidrokarbonlar % 1.09 -% 21.87 ve aromatik hidrokarbonlar % 0.21 -% 7.71 olarak belirlenmiştir. nC27, nC29 ve nC31 gibi tek karbonlu n-alkanların baskın oluşu yüksek karasal bitkilerin bolluğu ile açıklanabilir. Ayrıca oldukça yüksek Ʃ(nC21-nC31)/Ʃ(nC15-nC20) (mumsuluk derecesi) oranları ile yüksek karbon tercih indeksi (CPI) ve yüksek karasal/sucul oranı (TAR), C29Ts bileşeninin varlığı, C29Ts/C29Ts + Norhopan oranı ve C29 steran bolluğunun yüksek olması gibi parametreler yüksek karasal bitki kökenli organik maddenin varlığına işaret eder. Yüksek moretan/hopan oranı, oldukça düşük Ts/Ts+Tm oranı ile Tmax (418 oC -440 oC), üretim indeksi (PI, 0.07 -0.22) ve hüminit/vitrinit yansıması (Ro, %) parametrelerine göre, organik maddenin ısısal olgunluğu henüz olgunlaşmamış aşamadadır. İncelenen örneklerin TOC değerleri % 0.59 ile % 48.30 arasında değişmekte olup, çoğunlukla Tip III kerojen hakimdir. Organik jeokimyasal ve organik petrografik verilere göre Yatağan Formasyonuna ait kömürlü seviyelerin C ve CD organik fasiyesinde çökeldiği görülmektedir. ABSTRACT Study area is from Yatağan village, which is situated as a part ofSerinhisar country almost 45 km on the southeast of Denizli. The study materials are composed of coal which show terrestrial and lacustrine features and their expansion and thickness is slight. The units called Yatağan Formation are composed of two different lithologies that are formed by clastic and carbonate rocks and studied samples have been among the carbonate rocks. The purpose of this study is to find out the hyrocarbon production potential and information about the paleo depositional environment of coal layers using organic petrographic and organic geochemical datas, and biomarker parameters...