Актуальность рассмотрения выражения эмоциональной составляющей в легендах обуслов-лена необходимостью глубинного изучения языка, культуры и мышления народов через фольк-лорные тексты, выстраивания связей между эмоциями, культурнымикодами и лингвистически-ми ресурсами. Целью данного исследования стала выработка методики для лингвокультурного анализа выражения эмоций персонажей на примере казахских и английских легенд на уроках литературы. В данном исследовании использовались следующие методы: лингвокультурный, контекстуальный анализ, сравнительно-сопоставительный, аналитико-синтетический, метод эксперимента. В ходе изучения лингвокультурных особенностей выражения эмоций в легендах была создана методика лингвокультурного анализа, состоящая из четырех этапов: рассмотрения эмоционального диапазона, оценки специфики лингвокультурного фона, изучения связи между лингвокультуремами и выражением эмоций, рассмотрения используемых для этого лингвисти-ческих ресурсов. Таким образом, в казахских народных легендах использовались лингвокульту-ремы, мифопоэтические средства, исторические сюжеты, пейзажные описания, а в английских легендах –лингвокультуремы, исторические сюжеты, многообразие имплицитных средств. Проведенный эксперимент на базе Кызылординского университета имени Коркыт Ата и Уни-верситета «Болашақ» до и после применения разработанной методики лингвокультурного ана-лиза, участниками которого были студенты 1–2 курсов, показал следующие результаты: в сред-нем показатель осведомленности в культурных, фольклорных и литературных процессах возрос на 6–8%, хотя по некоторым параметрам показатели достигали 12–13 %. В дальнейшем резуль-таты данного исследования можно использовать для сопоставления больших фольклорных жан-ров на предмет эмоциональной составляющей, рассмотрения лингвокультурных феноменов, разработки методик с целью изучения специфики выражения эмоций в литературных текстах.
Аңыздардағы эмоционалды компоненттің кӛрінісін қарастырудың ӛзектілігі фольклорлық мәтіндер арқылы халықтардың тілін, мәдениеті мен ойлауын терең зерттеу, эмоциялар, мәдени кодтар мен лингвистикалық ресурстар арасындағы байланыстарды құру қажеттілігі.Бұл зертте-удің мақсаты әдебиет сабақтарында қазақ және ағылшын аңыздарының мысалдарында кездесетін кейіпкерлердің эмоцияларын білдіру үшін лингвомәдениталдау әдістемесін әзірлеу болды. Зерттеу жұмысындакелесі әдістер қолданылды: лингвомәдени, контекстік,салыстырма-лы, аналитикалық-синтетикалық, эксперимент әдісі. Аңыздарда эмоцияларды білдірудің линг- ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Филологические науки», No1(87), 2024г.21вомәдени ерекшеліктерін зерттеу барысында тӛрт кезеңнен тұратын лингвомәдени талдау әдістемесі жасалынды: эмоционалды диапазонды қарастыру, лингвомәдени фонның ерекшелігін бағалау, лингвомәдени бірліктер мен эмоцияларды білдіру арасындағы байланысты зерттеу, осы үшін қолданылатын лингвистикалық ресурстарды қарастыру. Осылайша, қазақ аңыздарында лингвомәдени бірліктер, мифопоэтикалық құралдар, тарихи сюжеттер, пейзаждық сипаттамалар, ал ағылшын аңыздарында –лингвомәдени бірліктер, тарихи сюжеттер, әртүрлі жасырын құрал-дар пайдаланылды. Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті мен «Болашақ» универси-тетінде жүргізілген экспериментке1-2 курс студенттері қатысты. Әзірленген лингвомәдени талдаудың әдістемесін қолдану нәтижесінде студенттердің мәдени, фольклорлық және әдеби үрдістерді білу кӛрсеткіші орта есеппен 6-8%-ға ӛсті, дегенмен кейбір параметрлер бойынша кӛрсеткіштер 12-13%-ға жетті. Болашақта бұл зерттеудің нәтижелерін үлкен фольклорлық жанрларды эмоционалды компонент тұрғысынан салыстыру, лингвомәдени құбылыстарды қарастыру, әдеби мәтіндердегі эмоцияларды білдіру ерекшеліктерін зерттеу мақсатында әдістемелер жасау үшін пайдалануға болады.
The relevance of considering the expression of the emotional component in legends is due to the need for in-depth study of the language, culture and thinking of peoples through folklore texts, building links between emotions, cultural codes and linguistic resources. The purpose of this study was to devel-op a methodology for the linguistic and cultural analysis of the expression of emotions of characters us-ing the example of Kazakh and English legends in literature lessons. The following methods were used in this study: linguistic and cultural, contextual analysis, comparative, analytical and synthetic, experi-mental method. In the course of studying the linguistic and cultural features of the expression of emo-tions in legends, a methodology of linguistic and cultural analysis was created, consisting of four stages: consideration of the emotional range, assessment of the specifics of the linguistic and cultural back-ground, study of the relationship between linguistic cultures and the expression of emotions, considera-tion of linguistic resources used for this purpose. Thus, in Kazakh folk legends, linguistic cultures, mythopoeic means, historical plots, landscape descriptions were used, and in English legends –linguis-tic cultures, historical plots, a variety of implicit means. The experiment conducted on the basis of Korkyt Ata Kyzylorda University and “Bolashak” University before and after the application of the de-veloped methodology of linguistic and cultural analysis, which involved students of 1-2 courses, showed the following results: on average, the awareness index in cultural, folklore and literary processes increased by 6-8%, although in some parameters the indicators reached 12-13%. In the future, the re-sults of this study can be used to compare large folklore genres for the emotional component, consider linguistic and cultural phenomena, and develop techniques to study the specifics of expressing emotions in literary texts.