Conservation Problems and Recommendations of Historic Fountain Structures in Harput: Square Funtain and Three Bowl Fountain

Abstract

Su, insan yaşamının hayati bir parçası olarak yüzyıllardır yapılı çevreyi şekillendiren bir öğe olmuştur. Tarih boyunca yerleşim alanlarının su kaynaklarına yakın lokasyonlarda kurulmasının yanı sıra bu alanların içinde de su kullanımını sağlayan yapılar inşa edilmiştir. Sarnıç, su kemeri, bend, su kanalı gibi farklı işlevlere sahip su yapıları içinde en önemli olanlardan biri de çeşme yapılarıdır. Dünyanın hemen her yerinde, içinde bulunduğu yaşama kültürüne bağlı olarak farklı şekillerde tasarlanan ve kullanılan çeşme yapılarına rastlamak mümkündür. Bu anlamda en zengin coğrafyaların başında Anadolu gelmektedir. Hem İslamiyet öncesinde Anadolu’da köklü medeniyetlerin ve nüfusu yoğun olan yerleşim alanlarının kurulması, hem de İslamiyet sonrasında suyun inanç bağlamında da büyük önem taşıması nedeniyle Anadolu’nun pek çok yerinde yüzlerce çeşme yapısı inşa edilmiştir. Bu anlamda söz konusu yapıların yoğunlaştığı yerleşimlerden biri de Harput’tur. Çalışmanın amacı, Harput’ta bulunan tarihi çeşme yapılarını, korunması gerekli kültür varlıkları olarak incelemek ve bu anlamda sorunlarını ortaya koyarak geleceğe aktarılmalarına yönelik öneriler sunmaktır. Çalışma kapsamında günümüzün Harput tarihi dokusu içinde merkezi konumlarda bulunan ve Osmanlı Dönemine tarihlenen iki çeşme yapısı detaylı olarak incelenmiştir. Çalışma yöntemini ilgili literatür taramaları, yerinde gözlemler ve rölöve çalışmaları ile dönem analizi/önerileri, koruma sorunlarının tespiti ve öneriler sunulması oluşturmaktadır. Çalışma sonucunda incelenen çeşmelerin kısmen korunabildiği ve gerek yapısal anlamda, gerekse somut olmayan kültürel değerler bakımından iyileştirilmesi gereken noktalarının olduğu kanısına varılmıştır. Buna yönelik öneriler sunularak, yapıların korunmasına ve gelecek nesillere doğru bir şekilde aktarılmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir.