Co-crystal explosives-explosives improved characteristics

Abstract

Ključne riječi:eksplozivi, kokristalni eksplozivi. IzvodEksplozivne materije predstavljaju značajnu grupu jedinjenja posmatrano sa stanovišta proizvodnje, skladištenja, transporta i upotrebe. Istraživanje i razvoj sekundarnih eksploziva u prethodnom vremenskom periodu je intenzivirano sa ciljem dobijanja eksplozivnih jedinjena poboljšanih fizičkih, hemijskih i eksplozivnih karakteristika. Jedan od pravaca razvoja predstavljaju istraživanja u oblasti kokristala. U ovom radu su prikazani literaturni rezultati dosadašnjih istraživanja kokristala savremenih konvencionalnih eksploziva. Predstavljene su kokristalna jedinjenja CL-20, oktogena (HMX), TKX-50, trotila (TNT) i pojedinih eksplozivnih jedinjenja koji se upotrebljavaju u manjem obimu. Analiza rezultata ispitivanja kristalnih struktura, intermolekularnih interakcija, mehaničke osjetljivosti, termičke dekompozicije, reakcionih mehanizama stvranja produkata i eksplozivnih karakteristika ukazuju na poboljšana svojstva kokristalnih eksploziva u odnosu na komponente koje ga sačinjavaju. 1.UVODMaterijali koji posjeduju visok nivo hemijske energije unutar molekulskih struktura, koja se procesima gorenja ili eksplozije oslobađa u vidu velike količine gasova sa veoma visokim temperaturama i pritiscima predstavljaju klasu jedinjenja pod nazivom energetski materijali (eksplozivi, goriva,pirotehničke materije) [1,2]. Pojam eksploziv označava hemijsko jedinjenje ili homogenu smjesu hemijskih jedinjenja koje za veoma kratko vrijeme može da razvije veliku količinu gasova visokih temperatura [3], odnosno hemijski spojevi ili smjese koje detoniraju usled djelovanja vanjskog impulsa [4]. Eksplozivne materije mogu se okarakterisati i kao jedinjenja ili smjese koje su relativno stabilni i sposobni da pod dejstvom spoljnih uticaja vrlo brzo pređu u stabilnije stanje, pri čemu se oslobađa velika količina toplote i gasova sabijenih pod visokim pritiskom, a koji su u stanju da u procesu eksplozije, u vrlo kratkom vremenu ostvare razorne efekte nad okolinom [5]. U skladu sa zahtijevima, istraživanje i razvoj savremenih energetskih materijala, ima za cilj dobijanje materija željenih karakteristika u zavisnosti od njihove primjene. Veomo široko područje upotrebe sekundarnih eksploziva u privredne, vojne i industrijske svrhe svrstava ih u jedinjenja od naročitog značaja. Imajući u vidu proces proizvodnje, skladištenja, transporta, manipulacije i primjene, značajne karakteristike sekundarnih eksploziva podrazumjevaju termičku, hemijsku i mehaničku stabilnost, gustinu, bilans kiseonika, specifičnu toplotu i temperaturu eksplozije (sagorjevanja), specifičnu gasnu zapreminu, specifični pritisak, specifični i totalni impuls, brzinu sagorjevanja i detonacije [3]. Istraživanja u pravcu razvoja sekundarnih eksploziva poboljšanih karakteristika su vršena sa ciljem smanjenja osjetljivosti i istovremeno zadržavanjem ili povećanjem eksplozivnih karakteristika u odnosu na konvencionalne eksplozive kao i sa aspekta zaštite životne sredine [6,7,8,9,10]. U savremene konvencionalne sekundarne eksplozive,...