Çevreci Bir Âşık: Develili Ali Çatak’ın Şiirlerine Ekoeleştirel Bir Yaklaşım

Abstract

Çağımızda insanlık için tehdit boyutuna ulaşan çevresel sorunlar ve iklim krizlerinin çözümü amacıyla tüm dünyada birtakım adımlar atılmaktadır. Fen bilimleri alanında çalışmalar yapılmakta çözüm önerileri sunulmakta ve tedbirler alınmaktadır. Dünya ülkeleri de bu yönde önemli adımlar atmaktadır. Sosyal bilimler alanında ise bu anlayışın bir bilinç olarak yerleşmesini sağlayan çalışmalar son yıllarda önem kazanmıştır. Ekoeleştirel bir anlayışla yaklaşıldığında edebiyat ürünlerinin hemen hepsinde ekolojik ögeleri bulmak mümkündür. Kimi ürünlerde bu ögeler bilinçli olarak bir çevre kaygısıyla işlenmese de bu kaygıyla eserlerini üreten sanatçıların varlığı bilinmektedir. Âşık edebiyatı temsilcileri bireysel ve toplumsal konuları işleyen, doğanın tasvirini yapan, doğa üzerinden duygularını dile getiren ve doğa üzerinden benzetmeler yaparak üslûbunu da şekillendirebilen sanatçılardır. Aynı zamanda insanlığı ilgilendiren çevre sorunlarını da öğüt veren veya eleştiren bir tarzla işleyebilirler. Develili Âşık Ali Çatak, şiirlerinde doğaya iki şekilde de yer veren bir gelenek temsilcisidir. Bu çalışmada Develili Âşık Ali Çatak'ın biyografisinden ve şiirlerinden yola çıkarak çevreci bir âşık olduğu düşüncesi ortaya konulacaktır. Çatak'ı ekoeleştirinin beslendiği görüşlerden olan toplumsal ekoeleştiri çerçevesinde değerlendirmek mümkündür. Bu görüş çerçevesinde âşığın şiirleri üzerinde bir inceleme yapılmış ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. İnceleme sonucunda Develili Âşık Ali Çatak'ın çevreye olan duyarlılığı yüksek bir gelenek temsilcisi olduğu anlaşılmaktadır. Bu da âşığın gelenek içindeki 1 "COPE-Dergi Editörleri İçin Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama İlkeleri" beyanları: Bu çalışma için herhangi bir çıkar çatışması bildirilmemiştir. Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Bu makale, NEVÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim dalında Prof. Dr. Bayram Durbilmez'in danışmanlığında hazırlanmakta olan "Develili Âşık Ali Çatak'ın Hayatı, Sosyo-Kültürel Çevresi, Âşık Edebiyatındaki Yeri ve Şiir Sanatı (İnceleme-Metin)" adlı doktora tezinden üretilmiştir. Statements of "COPE-Code of Conduct and Best Practices Guidelines for Journal Editors": No conflicts of interest were reported for this article. Ethics committee approval is not required for this article. This article is derived from NEVÜ Institute of Social Sciences, Department of Turkish Language and Literature, PhD dissertation entitled "Life, Socio-Cultural Environment, Place in Minstrel Literature and Poetry Art (Review-Text)", which is being prepared under the supervision of Prof. Dr. Bayram Durbilmez.