Büyükşehir Belediyeli İllerde Kentsel Alanların ve Kent-Kır Nüfusunun Belirlenmesi: Hatay Örneği

Abstract

Türkiye’de, 6360 sayılı büyükşehir belediye yasasıyla (2012) birlikte, büyükşehir belediyeli 30 ilde, köy ve beldelerin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalle statüsüne dönüştürülmüştür. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2012 yılı verilerine göre, Hatay ili nüfusunun % 50’sini oluşturan kırsal nüfus, ilgili yasa sonrasında TÜİK tarafından kentli nüfus olarak kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmanın amacı; Hatay’daki kentsel alanları ve ilin kent-kır nüfusunu coğrafi esaslara uygun bir şekilde belirlemektir. Çalışmada, il genelindeki kentsel yerleşmeler belirli kriterlere göre (idari yapı, nüfus, fonksiyon) belirlenmiş, kentlerin yerleşme formu içerisinde kalan mahalleler, arazi gözlemlerinden ve uydu görüntülerinden yararlanılarak tespit edilmiştir. Daha sonra kentsel alanlar içerisinde kalan mahallelerin 2020 nüfuslarının toplanması suretiyle kent nüfusları elde edilmiştir. Çalışmada, Hatay iline bağlı 593 mahallenin 384’ünün kırsal, 209’unun ise kentsel mahalle niteliğine sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bununla birlikte, ilin % 75’ini (1.240.717) kentli nüfusun, % 25’ini (417.699) ise kırsal nüfusun oluşturduğu tespit edilmiştir.

Büyükşehir belediyesine dönüştürülen illerde şehir ve kır nüfusunun belirlenmesi: Denizli örneği

“…TÜİK'in söz konusu uygulaması coğrafyacılar tarafından sıklıkla eleştirilmiş, literatürde bazı örnek çalışmalarla tartışılmıştır. Söz gelimi Deniz (2013) Nazilli, Özçağlar (2016) Ankara, Şenol (2019) Ordu, Sertkaya Doğan ve Gökburun (2019) İstanbul, Türkan (2021a) Adana, Özçağlar ve Gökmen (2021) Balıkesir ve Dinç (2022) Hatay illerinde yaptıkları çalışmalarla mevcut duruma çözüm önermişlerdir. Ayrıca büyükşehir belediyeli illerdeki ova veya havza gibi coğrafi bir alanda kır ve şehir nüfusunu tespit etmeye çalışan coğrafyacılar birtakım zorluklarla karşılaşmışlardır.…”