StreszczenieWstęp: Publikacja prezentuje zamierzone użycie czynników biologicznych w celach przemysłowych, diagnostycznych oraz naukowo-badawczych w przedsiębiorstwach w Polsce według stanu na grudzień 2017 r. Materiał i metody: Dane pochodzą z Krajowego Rejestru Czynników Biologicznych (KRCB) -bazy danych, w której gromadzone są informacje o celowym użyciu czynników biologicznych w procesach pracy w Polsce. Wyniki: Od 598 polskich przedsiębiorstw uzyskano zgłoszenia użycia czynników biologicznych w celach: diagnostycznych -67,5%, naukowo-badawczych -25% i przemysłowych -7,5%. Najwięcej zgłoszeń przesłały laboratoria diagnostyczne przyszpitalne -36% i inne niż przyszpitalne -32% oraz szkoły wyższe i jednostki naukowo-badawcze -13%. Ogółem wskazano 4477 narażonych pracowników (91,3% kobiet, 8,7% mężczyzn). Czynniki z 2. i 3. grupy zagrożenia stosowało odpowiednio 581 i 106 zakładów. Najczęściej wykorzystywano bakterie Escherichia coli (z wyjątkiem szczepów niepatogennych) -504 zakładów (3529 narażonych pracowników), Staphylococcus aureus -495 zakładów (3464 narażonych pracowników) oraz Pseudomonas aeruginosa -459 zakładów (3157 narażonych pracowników). Według KRCB w 58 przedsiębiorstwach (9,7% zgłoszonych) używane były czynniki biologiczne uznane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Nowotworami za rakotwór-cze (wirusy: wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus -HBV) -10 zakładów i 257 narażonych pracowników, wirus zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus -HCV) -10 zakładów i 232 pracowników, wirus Epsteina-Barr (Epstein-Barr virus -EBV) -9 zakładów i 227 pracowników, ludzki wirus niedoboru odporności typu 1 (human immunodeficiency virus type 1 -HIV-1) -8 zakładów i 186 pracowników, wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus -HPV) -3 zakłady i 94 pracowników, ludzki wirus herpes typu 8 (human herpes virus type 8 -HHV-8) -3 zakłady i 22 pracowników, ludzki wirus limfotropowy komórek T typu 1 (human T-lymphotropic virus type 1 -HTLV-1) -1 zakład i 17 pracowników; pasożyty: Schistosoma haematobium -2 zakłady i 4 pracowników, Clonorchis viverrini -1 zakład i 2 pracowników, Clonorchis sinensis -1 zakład i 2 pracowników; bakterie: Helicobacter pylori -10 zakładów i 137 pracowników). Wnioski: Sposób organizacji, umocowanie prawne oraz centralny charakter powodują, że KRCB stanowi unikalną bazę danych, umożliwiającą diagnozę sytuacji oraz śledzenie dynamiki w czasie w kontekście zawodowej ekspozycji na szkodliwe czynniki biologiczne celowo stosowane w zakładach pracy w Polsce. Med. Pr. 2018;69(4):413-424 Słowa kluczowe: biologiczne czynniki rakotwórcze, rejestr czynników biologicznych, zawodowe narażenie na czynniki biologiczne, celowe użycie czynników biologicznych, zagrożenie biologiczne, ekspozycja zawodowa Abstract Background: Paper presents the intentional use of biological agents for industrial, diagnostic and research purposes in enterprises in Poland. Material and Methods: The source of data is the National Register of Biological (in Polish KRCB) -the type of the database that gathers data abo...