Belgische en Nederlandse stadsgeschiedenis in historische tijdschriften (2020)

Abstract

tijdschriftenreview 55 vrijwel gelijk verdeeld over België en Nederland. Gezien het uiteenlopende karakter van de tijdschriften en bijdragen is het moeilijk om trends te ontwaren in de artikelen, maar het valt op dat ruimtelijke benaderingen tot de stad iets minder prominent aanwezig zijn dan in voorgaande jaren. Tevens kan geconstateerd worden dat nieuwe digitale benaderingen nog maar langzaam hun weg vinden in de stadsgeschiedenis. Stedelijke politiek in de late middeleeuwenGedurende de late middeleeuwen werd de stedelijke politiek herhaaldelijk getekend door revoltes. Sociale groepen die uitgesloten waren van het politieke schouwspel gingen de straat op om hun belangen te verdedigen. De opstandelingen worden vaak voorgesteld als ongeorganiseerde relschoppers. Samuel Cohn stelt echter dat dit een van de vastgeroeste misconcepties is in de historiografie over opstanden. 1 Hij toont aan dat laatmiddeleeuwse opstanden in Frankrijk, Engeland, Italië en Vlaanderen strategisch georganiseerde acties waren, die een overwegend stedelijk -zelfs interregionaal -karakter hadden. Naast de symbolische waarde die rebellen toeschreven aan de publieke sfeer, wijst Cohn ook op de fundamentele verschillen tussen middeleeuwse en vroegmoderne opstanden. De frequentie, het karakter en de slagingskans van opstanden veranderden gradueel in de zestiende eeuw.Jelle Haemers en Anke De Meyer richten zich op een van de belangrijkste strategieën van rebellen tijdens opstanden in laatmiddeleeuwse Brabant, Vlaanderen en Luik. 2 Ze vergelijken het verbaal geweld gebruikt door criminelen met dat van stedelijke rebellen. Zo blijkt dat rebelse en criminele slogans en uitroepen opvallend gelijkaardig waren. In beide gevallen werden kreten en persoonlijke beledigingen gebruikt om tegenstanders te kleineren. Een belangrijk verschil was het collectieve karakter en de sociale boodschap van de rebellen, die het politieke onrecht luid en duidelijk lieten weerklinken in de straten.Paulo Charruadas bestudeert de sociale identiteit van de stedelijke schepenbank voor en kort na de Brusselse opstand van 1303 tot 1306. 3 De schepenbank werd in de twaalfde eeuw gevormd door leden van welgestelde families uit het Brusselse ommeland. In de dertiende eeuw voegde een nieuwe elite zich bij het stadsbestuur, waardoor de Brusselse stedelijke elite en bestuurders een veel heterogenere groep vormden dan voorheen werd aangenomen. Volgens Charruadas werpt dit open karakter van de bestuurlijke elite nieuw licht op het onderzoek naar de dynamiek van de Brusselse opstand.Stedelijke opstanden kenden hun oorsprong vaak in een ontevredenheid over het beleid van de magistraten, die zich niet altijd aan stedelijke privileges en vrijheden hielden. Volgens opstandelingen primeerden het behoud van de sociale orde en de bescherming van de stedelijke belangen. Bert De Munck en Jelle Haemers stellen dit politieke bewustzijn in het corporatisme, dat aan de basis lag van een 'ambachtelijke' identiteit, centraal in hun bijdrage aan een themanummer 'Van ambachten tot corporatisme in de B...