Attepe Bölgesindeki Siderit Oluşumlarının Mineralojik Özellikleri ve Jeotektonik Ortamı (Kayseri-Adana Havzası, Türkiye)

Abstract

ÖZBu çalışma, Doğu Toroslar'ın batısında yer alan Attepe ve civarındaki demir yataklarından alınan siderit oluşumlarının mineralojik özelliklerini, δ 13 C ve δ 18 O izotopik bileşimlerini ve oluşum ortamları hakkındaki öncel verileri kapsamaktadır. Kayseri-Adana Havzası'nda yer alan demir cevherleşmeleri genellikle (1) Prekambriyen yaşlı birim içinde sedimanter pirit ve siderit, (2) Alt Kambriyen yaşlı kuvarsit ile Orta-Üst Kambriyen yaşlı kireçtaşları arasında hidrotermal-dolgu tipi, (3) Orta-Üst Kambriyen yaşlı kireçtaşları içinde hidrotermal-metazomatik hematit, siderit, ankerit ve süperjen götit-limonit, (4) Ordovisiyen yaşlı kalkşist mercekleri ile şeyller içerisinde hidrotermal siderit ve hematit ve (5) Jura-Kretase yaşlı metakonglomeralar içerisinde breşik cevherler olarak görülmektedir. Birincil cevher, Prekambriyen yaşlı Emirgazi Formasyonu içerisindeki bitümlü metapelitik kayaçlar ile uyumlu sinsedimanter siderit (FeCO 3 ) cevherleşmeleridir. Günümüzde işletilen hidrotermal-metazomatik ve hidrotermal-dolgu tipi hematit, siderit, götit ve limonit cevher oluşumları geç evre ve superjen demir yataklarını oluşturmaktadır. Cevherleşmenin kökenini ortaya koymak için Prekambriyen yaşlı sideritler ile hidrotermal sideritlerde karbon ve oksijen izotop çalışmaları ile SEM-EDS gibi mikroskobik çalışmalar yürütülmüştür. Birincil sideritlerdeki δ 13 C değerleri ‰-0.71 ile ‰-1.62 arasında, δ 18 O değerleri ‰-9.95 ile ‰-10.68 arasındadır. Buna karşın ikincil oluşumlu sideritlerdeki δ 13 C değerleri ‰-6.57 ile ‰-7.94 arasında, δ 18 O değerleri de ‰-10.29 ile ‰-12.03 arasındadır. Siderit örneklerinden elde edilen δ 13 C ve δ 18 O izotop sonuçlarına göre; birincil kökenli demir cevherleşmeleri, diyajenetik veya sin-sedimanter demir oluşumlarını, ikincil kökenli geç evre demir cevherleşmeleri ise demirce zengin hidrotermal-metazomatik kökeni ve Mn-Mg siderit cevherleşmelerini göstermektedir. Hidrotermal kökenli geç evre demir cevherleşmeleri, birincil cevherleşme sonrası KD-GB doğrultulu fay zonlarında dolaşan demirce zengin hidrotermal eriyiklerin, Orta-Üst Kambriyen yaşlı kireçtaşları ile etkileşimi neticesinde oluşmuştur. Birincil siderit cevherleşmelerinin bulunduğu Prekambriyen yaşlı Emirgazi Formasyonu, KB Gondwana'nın İnfra-Kambriyen yaşlı kayaç birimlerini temsil etmekte ve Gondwana'nın en kuzeyinde riftle-ilişkili kayaç birimleriyle benzer özellik göstermektedir.