Argument siły czy siła argumentów? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych jako soft power

Abstract

Argument siły czy siła argumentów? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych jako soft powerJedną z głównych cech wyróżniających Unię Europejską spośród innych uczestników współczesnych stosunków międzynarodowych jest specyfika prowadzonej przez nią polityki zagranicznej. Badanie tej specyfiki może stanowić przedmiot osobnych, obszernych rozważań, prowadzących zresztą do kontrowersji badawczych, dotyczą-cych kwestii tak podstawowych jak zakres pojęciowy czy nazewnictwo (Barburska, 2016;Zajączkowski, 2014;Zięba, 2011;Grosse, 2009). Nie wchodząc zatem w analizę tego rodzaju zagadnień należy tylko wskazać, że unijna polityka zagraniczna -czy szerzej, funkcjonowanie Unii w świecie -charakteryzuje się m.in. odgrywaniem przez nią unikatowych, właściwych jej ról międzynarodowych.Problematyka ról międzynarodowych również stanowi odrębne, bardzo rozległe zagadnienie, tak więc tu wystarczy podać jedynie wyjściowe, podstawowe założenie badawcze. I tak, generalnie rzecz biorąc, można określić, że rola międzynarodowa jest spójnym systemem wybranych przez daną jednostkę polityczną (w tym przypadku -Unię Europejską) działań i zachowań w ramach swych relacji ze światem zewnętrznym, co odbywa się przy wykorzystaniu posiadanego przez nią potencjału oraz zgodnie z przyjętym przez nią katalogiem zasad i systemem wartości (Antczak, 2012;Milczarek, 2003;Pietraś, 1989).Odgrywane przez UE role międzynarodowe można dzielić zgodnie z różnymi klasyfikacjami, spośród których dla potrzeb niniejszych rozważań wskazać trzeba dwie podstawowe kategorie. Pierwsza z nich obejmuje role wiążące się z wykorzystywaniem "twardych" (hard) instrumentów przymusu (w tym siły zbrojnej) oraz role, za pomocą których oddziałuje się na otoczenie zewnętrzne za pomocą "łagodnych" (soft) środków o charakterze politycznym, dyplomatycznym, ekonomicznym, kulturowym itp. (Parzymies, 2009, s. 24 passim). Pomimo pewnych kontrowersji interpretacyjnych w tym zakresie, nie ulega wątpliwości, że zdecydowana większość ról spełnianych przez Unię wpisuje się w tę drugą kategorię. Oznacza to, że Unia Europejska jako uczestnik stosunków międzynarodowych stanowi swoistą "łagodną potęgą" (soft power).Przyjmując takie założenie badawcze należy od razu podkreślić, że idea soft power może dobrze służyć jako swoista podstawa koncepcyjna lub punkt wyjścia dla innych, różnorodnych teorii. Wprawdzie takie ujęcie tego zagadnienia nie jest powszechnie stosowane w literaturze przedmiotu, chociażby z tego względu, że teorie te nie zawsze były skorelowane i powiązane ze sobą chronologicznie. Ponadto wywodziły się one z rozmaitych głównych szkół badawczych -w tym przede wszystkim realizmu, liberalizmu i konstruktywizmu -które, jak wiadomo, opierają się na odmiennych założe-niach. Niemniej za uznaniem koncepcji soft power za najbardziej ogólną przemawia to, że zdaje się ona posiadać największą, w porównaniu z innymi teoriami, pojemność

Globalne aspiracje Unii Europejskiej a jej miejsce i rola w układzie sił

“…O. Barburska przywołuje klasyfikację ról międzynarodowych UE w podziale na dwie kategorie: pierwsza z nich obejmuje role wiążące się z wykorzystywaniem "twardych" (hard) instrumentów przymusu (w tym siły zbrojnej) oraz role, za pomocą których oddziałuje się na otoczenie zewnętrzne za pomocą "łagodnych" (soft) środków o charakterze politycznym, dyplomatycznym, ekonomicznym, kulturowym itp. W tym podziale UE realizuje swoje role głównie w obszarze soft power (Barburska, 2016).…”

Rada Europejska i granice projektu integracyjnego. Kreowanie działań zewnętrznych Unii Europejskiej w kontekście wyzwań politycznych

“…W 2013 roku dynamizacji uległa sytuacja w obszarze wschodniego sąsiedztwa Unii Europejskiej, gdy w wyniku zacieśniania współpracy z niektórymi państwami Partnerstwa Wschodniego doszło do przewrotu na Ukrainie, a następnie wspomaganej przez Federację Rosyjską próby podziału tego kraju, co skończyło się konfliktem o Krym, a następnie o Donbas. To przebudowało relacje UE-Rosja (Raś, Szkop, 2014) i podkopało przekonanie i wyższości unijnej soft power (Barburska, 2016). Rok 2015 natomiast zaowocował kryzysem migracyjnym związanym z wojną domową w Syrii, emigracją milionów cywili poza jej granicę (Adamczyk, 2016) i skutkami tego zjawiska dla Unii Europejskiej, w szczególności dla zarządzania granicami wewnętrznymi i zewnętrznymi (Lesiewicz, 2016).…”

Polityka cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej – początek drogi do strategicznej autonomii

“…W przypadku UE, jako aktora polityki międzynarodowej, mamy do czynienia ze zdecydowaną przewagą elementów tzw. łagodnej siły (soft power) nad tradycyjnymi, twardymi aspektami siły związanymi z użyciem instrumentów przymusu (hard power) 46 . Stąd próby ujmowania międzynarodowego potencjału i znaczenia UE w kategoriach "mocarstwa niewojskowego" (civilian power) lub też wręcz "mocarstwa pokojowego" 47 .…”