Anlik Mesajlaşma Uygulamalarinda Kullanici Metasinin Sömürülmesi̇: Whatsapp Gi̇zli̇li̇k Sözleşmesi̇ Üzeri̇ne Bi̇r Araştirma

Abstract

Bu çalışmanın ana odağını Ocak 2021’de gündeme gelen WhatsApp Gizlilik Sözleşmesi’nin ekonomik boyutu oluşturmaktadır. Facebook bu sözleşmeyle birlikte, WhatsApp’tan finansal kazanım elde edebilmek amacıyla kullanıcılarının kişisel verilerini toplayıp pazarlama şirketleri ve üçüncü taraflarla paylaşacağını duyurmuştur. Çalışmada bu sözleşme, Christian Fuchs’un, Dallas W. Smythe’ın izleyici metası kavramlaştırmasından yola çıkarak sosyal medyaya uyarladığı kullanıcı metasının sömürülmesi yaklaşımı üzerinden tartışılmıştır. Sözleşmenin ekonomik boyutu literatür tarafından göz ardı edildiğinden, çalışma literatürdeki bu boşluğu doldurmayı amaçlamıştır. Yöntem olarak alan araştırması ve anket tekniği kullanılarak Türkiye’deki WhatsApp kullanıcılarının bu sözleşmeyle ilgili tutum ve farkındalıklarının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Araştırmada WhatsApp kullanıcılarının sözleşmeyle ilgili farkındalığının yüksek olmasına rağmen muadil anlık mesajlaşma uygulamalarına yönelmek yerine WhatsApp kullanmaya devam ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmadaki bir diğer önemli bulgu ise kullanıcılarının çoğunluğunun yine aynı şirkete ait olan Facebook ve Instagram'dan vazgeçmediğidir.

X (Twitter) Türki̇ye Evreni̇ni̇n Di̇kkat Ekonomi̇si̇ Ve Ekonomi̇ Poli̇ti̇k Eleşti̇ri̇si̇

“…Ocak 2024 itibariyle dünyadaki aktif sosyal medya üretketicisinin 5,04 milyar olduğu dikkate alındığında (WeAreSocial, 2024), üretketicilerin, sosyal medyadaki üretim ve tüketim biçimleriyle birlikte dijital emeğinin neye tekabül ettiği önemli bir sorunsal olarak karşımıza çıkmaktadır. Yerli ve yabancı literatür incelendiğinde sosyal medya üretketicilerinin dijital emeğini tartışan pek çok araştırma yer alsa da (Aslanyürek, 2022;Aytekin & Yandım, 2017;Bruns, 2007;Bruns & Schmidt, 2011;Castells, 2016;Çeliker Saraç & Aksoy, 2021;Çetin, 2019;Dağtaş & Yoldaş, 2020;Duman & Özdoyuran, 2018;Fisher, 2019;Fuchs, 2016;Jenkins vd., 2013;Karaca, 2021;Okkay, 2020;Önder & Güler, 2022;Özdemir, 2021;Parlak, 2020;Sağlam, 2021;Şeker, 2019;Uzunoğlu, 2015) bu çalışmalar hem dijital emek süreçlerindeki tekel tahakkümünü gözden kaçırmıştır hem de X'in Türkiye özelinde kullanımını araştıran çalışmalar sınırlıdır. Çalışmanın özgün boyutu, maddi amaçlar güden ticari sosyal medyanın tekel konumundaki hegemonik üstünlüğü vurgulanarak X ile üretketiciler arasında yeni bir sınıfsal yapılanmanın oluştuğunu iddia etmesi ve X Türkiye evreninde dikkat çekmenin ve görünür olmanın ekonomik boyutlarına odaklanmasıdır.…”