Analysis of Internal and External Factors Affecting Profitability in Participation Banks with Panel Data Method: the Case of Turkey (2016-2021)

Abstract

Katılım bankaları, diğer ticari bankalar gibi faiz karşılığında mevduat toplamayıp, müşterilerinin birikimlerini katılım fonu aracılığı ile toplamaktadırlar. Alternatif bir finansal getiri aracı olan katılım fonu yolu ile toplanan fonlar, finans sektörünün gelişmesinde Türkiye’de önemli bir yere sahiptir. Katılım bankaları ile finansal sisteme kazandırılan fonlar, tasarruf sahiplerine kazanç sağlayarak gelir dağılımını düzenleyici şekilde etkiler. Aynı zamanda reel sektöre kaynak aktararak ekonominin büyümesine katkıda bulunur. Farklı müşteri potansiyeli ve gelir elde etme şekline sahip olan katılım bankalarında karlılığın arttırılması önem arz etmektedir.
 Bu araştırma Türkiye’de katılım bankalarının karlılığı üzerinde etkili olan sektöre özgü içsel faktörler ile dışsal makro ekonomik faktörleri ampirik olarak analiz etmektedir. Araştırmada, 5 katılım bankasının 2016 – 2021 dönemine ilişkin çeyrek verileri kullanılarak panel veri analizi yapılmıştır. Katılım bankaların karlılığını etkileyen faktörleri belirlemek için iki alternatif karlılık göstergesi kullanılmıştır. Bu göstergeler aktif karlılığı ve öz sermaye karlılığı değişkenleridir. Bu değişkenler kurulan modellerde bağımlı değişken olarak yer almıştır. Modellerin bağımsız değişkenleri içsel ve dışsal değişkenler olarak kategorize edilmişlerdir. Analiz sonuçlarına göre; aktif karlılığının anlamlı ve pozitif belirleyicilerinin Takipteki Alacaklar ve Dolar Kuru, negatif belirleyicilerinin ise Külçe Altın Satış Fiyatı ve Vadeli Mevduat Faizi olduğu tespit edilmiştir. Karlılık ölçüsü olarak öz sermaye karlılığının kullanıldığı modelde ise anlamlı ve pozitif belirleyicilerinin Toplanan Fonlar, Takipteki Alacaklar ve Dolar Kuru, negatif belirleyicilerinin ise Personel Sayısı, Külçe Altın Satış Fiyatı ve Vadeli Mevduat Faizi olduğu tespit edilmiştir. Kullandırılan Fonlar, Toplam Aktifler, Şube Sayısı, Borsa Endeksi ve Gayrisafi Yurt İçi Hasıla değişken sonuçları modellerde anlamsız çıkmıştır.