6Alüminyum Toksisitesi ve Nörodejeneratif Hastalıklardaki Rolü Ö ÖZ ZE ET T Günlük yaşamımızda çok yaygın kullanılan alüminyum (Al), oksijen ve silikondan sonra yeryüzünde en fazla bulunan üçüncü elementtir. Endüstride paketleme, inşaat, elektrik aletleri ve içecek kutuları gibi birçok farklı ürünün yapımında kullanılan Al bileşikleri gıda katkı maddesi olarak da kullanılmaktadır. Türkiye'de de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından "Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği" ekinde gıda katkı maddesi olarak kullanımına izin verilen miktarlar belirtilmiştir. Al gıdalara özellikle ilave edildiği durumlar dışında, kontaminasyon olarak da bulunmaktadır. Ayrıca gıdaların paketlenmesinde Al folyo kullanılması, gıdaların yüksek ısıda Al folyoda pişirilmesi de gıdaların Al içeriğini arttırmaktadır. Ancak gıda zincirindeki Al miktarı, antiasitler ve analjezikler gibi ilaçlarda kullanılan miktarıyla kıyaslandığında oldukça azdır. Al toksisitesi çoğunlukla kronik renal hasarı olan hastalarda veya iş yerinde Al'a maruz kalanlarda gö-rülmektedir. Akciğer, kemik ve santral sinir sistemi ana hedef organlardır. Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, Huntington hastalığı, Amyotrofik lateral skleroz, spinal muskuler atrofi gibi dünyada milyonlarca insanı etkileyen ve henüz kesin bir çözüm bulunamayan nörodejeneratif hastalıklarda beyin nöronlarının oksidatif strese oldukça duyarlı olduğu ve bunun Al toksisitesiyle indüklenebi-leceği düşünülmektedir. Deney hayvanlarında yapılan çalışmalar Al'un nörotoksik olduğunu, kanbeyin bariyerinin geçirgenliğini arttırdığını ve beyinde pek çok önemli enzimi inhibe ettiğini göstermiştir. Demansın belirgin olarak gözlenmediği diyaliz hastalarında da kan Al konsantrasyonları oldukça yüksek bulunmuştur. Ayrıca Al başta olmak üzere bazı toksik metaller düzeylerinde otistik çocuklarda sağlıklı çocuklara göre artış gözlenmiştir. Bu derlemenin amacı, yaygın kullanım alanına sahip Al'un nörodejeneratif hastalıklardaki rolünü değerlendirmektir.