Akademik Başarıya İlişkin Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeğinin (ABİBÇÖ) Geliştirilmesi

Abstract

Öz: Bu çalışmada, lise öğrencilerinin akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalarını ölçecek bir aracın geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu açımlayıcı faktör analizi için 340 (= 16,28; Sd= 1,07); doğrulayıcı faktör analizi için 218 (= 15,8; Sd= 1,40), test tekrar test güvenirliği için 48 olmak üzere toplam 606 kişiden oluşmaktadır. Ölçeğin geliştirilme sürecinde; öğrenci görüşmelerinden, literatürden ve uzman görüşlerinden hareketle 52 maddeli bir forma ulaşılmıştır. Elde edilen form üzerinde ilk olarak açımlayıcı faktör analizi (AFA) yapılmıştır. AFA ve uzman görüşleri çerçevesinde 27 madde araçtan çıkarılarak toplam varynasın %50, 87'sini açıklayan dört faktörlü, 25 maddeli bir form elde edilmiştir. Ulaşılan dört faktörlü yapının model uyumunu incelemek için farklı bir çalışma grubu ile doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmış ve elde edilen sonuçlar (X 2 /sd= 2,29; RMSEA= .08; CFI= .95; NNFI= .95; SRMR= .08) ölçeğin model veri uyumunun iyi düzeyde olduğunu göstermiştir. Araçta başarısızlığı felaketleştirme ifadelerini içeren boyut "Felaketleştirme"; kişisel değerini akademik başarı üzerinden tanımlayan maddeleri içeren boyut "Benlik değeri" başarı veya başarısızlığı kendi dışındaki etmenlerde arayan ifadeleri içeren boyut "Dışa atıf" başarıya dair katı ve yüksek standartları içeren boyut ise "Mükemmeliyetçilik" olarak isimlendirilmiştir. Ölçeğin güvenirlik analizleri sonucunda elde edilen Cronbach's Alfa iç tutarlılık kat sayısı (.89), test tekrar test güvenirliği (.89) ve yapısal güvenirlik (.94) analizi sonuçları ölçeğin yeterli güvenirlik değerlerine sahip olduğunu göstermiştir. Elde edilen bulgular 25 maddeden oluşan ABİBÇÖ'nün lise öğrencilerinin akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalarını değerlendirmede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu göstermiştir.

Lise Öğrencilerinin Olumsuz Değerlendirilme Korkularının Akademik Başarıya İlişkin Bilişsel Çarpıtmalar Bağlamında İncelenmesi

“…Akgül ve Nuhoğlu (2020) tarafından yapılan araştırmada üstün yetenekli öğrencilerin uyumsuz mükemmeliyetçiliklerinden olan hatalara duyarlıklarının matematik kaygılarını pozitif yönde, anlamlı şekilde yordadığını bulmuşlardır. Akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalardan olan mükemmeliyetçilik başarıya dair katı ve yüksek beklentiler olarak tanımlanmıştır (Kaya, 2018). Pacht'in (1984) mükemmelliyetçi öğrencilere ilişkin sıraladığı özelliklerden bazıları, bu öğrencilerin kendilerini başarıdan ziyade başarısızlık korkusu ile motive etmeleri ve doğru cevaptan emin olmadıkça sorulara yanıt vermeye gönüllü olma isteksizlikleridir.…”

“…Öğrencilerin akademik ortamlarda kendilerini yetersiz görmeleri, yeteneklerinden şüphe etmeleri öğrencilerin akademik ortamlarda olumsuz değerlendirilme korkularını tetikleyebilir (Çelik ve Atilla, 2019). Akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalardan olan benlik değerinde birey, başarıyı benlik değeriyle eş değer görmektedir (Kaya, 2018). Bu çalışmada elde edilen sonuç dikkate alındığında, öğrencilerin başarısız olma korkuları veya sınıfta öğretmenlerinin, arkadaşlarının gözünde başarısız öğrenci profili çizme korkuları, öğrencilerin akademik ortamlarda olumsuz değerlendirilme korkularının artmasına neden olabilir.…”

“…Akademik ortamlarda olumsuz değerlendirilme korkusunu yordayan değişkenlerden biri de dışa atıf olmuştur. Dışa atıf, Kaya (2018) tarafından kişinin başarı ve başarısızlığı kendi dışındaki faktörlere atfetmesi olarak tanımlanmıştır. Kızgın ve Dalgın'a (2012) göre bir öğrenci derslerden başarılı olmak adına yeterince gayret gösterdiği halde başarısız olursa, bu durumu sınavların zorluğu gibi dışsal değişkenlere ya da dersi geçme konusunda yetenek eksikliği gibi içsel bir değişkene veya başarılı olursa sınavın kolay olmasına bağlayabilir.…”

Ergenlerde Akademik Başarıya İlişkin Bilişsel Çarpıtmalar ile Algılanan Anne Baba Tutumu Arasındaki İlişki

“…Bu aşırı anlam yükleme hali bazen çocuğun hiç hata yapmamak için kendini aşırı zorlamasına bazen de potansiyelinin altında bir performans sergilemesine neden olabilir (Özer, 1990). Bu çalışmada incelenen; ergenlerin katı ve yüksek başarı beklentileri, başarıya olduğundan daha büyük bir anlam yükleme, başarısızlığı bir felaket olarak değerlendirme ve başarı veya başarısızlığı kendi dışındaki etmenlere atfetme eğilimi Kaya (2018) tarafından akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalar olarak ifade edilmiştir.…”

“…Ergenlerin akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalarını değerlendirmeyi amaçlayan ölçek Kaya (2018) (Kaya, 2018). Bu çalışma kapsamında yapılan güvenirlik analizinde ölçeğin felaketleştirme boyutu .87, benlik değeri .72, dışa atıf .65, mükemmeliyetçilik .83 ve ölçeğin toplamı .91 Cronbach's Alfa iç tutarlılık değerine sahip olduğu belirlenmiştir.…”