Ağir Kataliti̇k Kreki̇nq Qaliğinin Bitumda Termooksi̇dləşdi̇ri̇ci̇ Emali

Abstract

Bitumun keyfiyyətinə və onun istehsal texnologiyalarının effektivliyinə olan yeni tələblər keyfiyyətli əlaqələndirici materialların alınmasına imkan verən müxtəlif növlü neft qalıqlarının əsasında yeni reseptlərin yaradılmasını zəruri edir. Bu zaman, müasir spesifikasiyalar üzrə əlaqələndiricilərin alınması üçün bitum xammalının daha yararlı oksidləşmə rejiminin müəyyən edilməsi yenə də aktualdır. Qeyd edək ki, hər bir konkret götürlmüş xammal təcrübə materiallarının əldə edilməsini tələb edir. Bu işdə, H. Əliyev adına neft emalı zavodunda mazutun və katalitik krekinqin vakuum qazoylunun dərin emalı zamanı alınmış qudron və katalitik krekinq qalığı qarışığının, başqa sözlə ağır qalıq xammalının termooksidləşmə yolu ilə bitumun alınması prosesinin tədqiqat nəticələri verilmişdir. Oksidləşmə qarışdırıcı qurğu ilə təchiz olunmuş dəmir kubdan, havanın verilməsi və tənzimlənməsi sistemindən, avtomatik temperatur tənzimləyicisinə qoşulmuş termometr və termokontakt termometrdən ibarət olan laboratoriya qurğusunda aparılmışdır. Yumuşalma temperaturu, iynənin daxil olma dərinliyi, dartılma kimi keyfiyyət göstəriciləri öyrənilmişdir. Alınmış təcrübə nəticələri bitumun keyfiyyət göstəricilərini havanın verilmə temperaturu və sürəti kimi texnoloji parametrlərlə əlaqəsini müəyyən etməyə imkan verdi. Temperaturun artması ilə penetrasiya kəmiyyətinin azalması və alınan bitumun yumuşalma temperaturunun artması qeyd olunmuşdur. Təcrübi nəticələr prosesin aparılmasının təklif olunan zonasını müəyən etdi: temperatur 2600C, havanın verilmə sürəti 1.2 l/dəq. Bu rejim göstəriciləri yumuşalma temperaturu 74.40C , iynənin daxil olma dərinliyi 60.9mm, dartılması 36.9sm olan bitumun alınmasına imkan verir. Göstərilmişdir ki, havanın verilmə sürətinin artması bitumun termostabilliyinin yüksəlməsinə səbəb olur (bu zaman yumuşalma temperaturu 83.20C- yə qədər artır), lakin plastiklik azalır. Təqdim olunan verilənlər onu deməyə imkan verir ki, qudron və katalitik krekinq qalığı qarışığının oksidləşməsi prosesində alınan nəticələr ağır neft qalıqlarının emalı üçün kompleks və effektiv texnologiyaların yaradılması zamanı istifadə oluna bilər. Açar sözlər: bitum, oksidləşmə, katalitik krekinq qalığı, qətran, temperatur, havanın verilmə sürəti