Academic Studies on Alevi̇ Media: A Systematic Literature Review

Abstract

Türkiye’de ve yanı sıra göç hareketliliği ile dünyada pek çok yere yayılmış Alevi toplulukları, kimliklerini ifade etme, tanıtma ya da kendi aralarında etkileşim sağlama amacıyla çok sayıda kitle iletişim aracı geliştirmiştir. Alevi medyası olarak tanımlanan bu araçlar, gelenekselden yeni medyaya doğru hem nitel hem de nicel boyutlarıyla geniş bir çeşitliliğe sahiptir. Günümüz dünyasında süreli yayınlardan sanal ağlara değin yaygınlık gösteren Alevi medyası, başta iletişim çalışmaları olmak üzere sosyal bilimler alanı içinde hak ettiği ilgiyi görememiş, az çalışılan bir araştırma konusu olmuştur. Son yıllarda Alevi medyası üzerine araştırmalar artmış olmakla birlikte çalışma alanının oldukça dağınık bir görünüm arz ettiği ifade edilebilir. Bu araştırmanın konusunu, Alevi medyasına odaklanmış ya da Alevi medya türlerine araştırması içinde yer vermiş bilimsel/akademik nitelikli eserlerin incelenmesi oluşturmaktadır. Alevi medyası üzerine yapılmış akademik çalışmaları sistematik alanyazın taraması/ sistematik literatür analizi ile incelemeyi hedefleyen araştırma, birden çok amacı içinde barındırmaktadır. Amaçlardan ilki, mevcut araştırmaların kapsamını derli toplu sunarak, alanın birikimini ortaya koyabilmektir. Bir diğer amaç, konuya eğilecek gelecekteki çalışmalar için bütüncül ve kapsamlı bir haritanın ortaya çıkarılmasına katkı sunabilmektedir. Alanda süreklilik arz eden ve ihmal edilen noktalara dikkat çekerek yeni araştırmaların yönelimine katkı sunabilmek de amaçlar arasındadır. Sistematik alanyazın taramasının dâhil etme ve hariç tutma kriterleri kapsamında, metinde Alevi medyasını konu edinen bilimsel akademik araştırmalar odağa alınmıştır. Gerek Batıda gerekse de ülkemizde Alevi medyası üzerine eğilen lisansüstü tezleri, araştırma makaleleri, bilimsel kitap bölümleri, araştırmanın kaynaklarını oluşturmaktadır. Alevilerin medyada temsili gibi konular kapsam dışında tutulmuştur. Araştırma için YÖK Ulusal Tez Merkezi ve internet tabanlı arama motorları, çeşitli anahtar kelimeler ile taramaya tabi tutulmuştur. 1999 ve 2023 yılları arasındaki toplam otuzbir akademik/bilimsel çalışmanın incelenmesine dayanan makalede, şu araştırma sorularına yanıt aranmıştır: Alevi medyasıyla ilgili araştırmalar hangi disiplinler içinde, hangi tarihlerde, hangi amaçlarla, hangi temalarla ve hangi araçlar üzerine yapılmıştır? Alevi medyası araştırmalarının çok dilli ve çok disiplinli olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Türkiye’de yapılan lisanüstü tezlerin dışındaki araştırmaların ağırlıkla İngilizce yazıldığı tespit edilmiştir. Araştırmaların ortak teması ise medyanın kimlik inşasındaki rolüdür. Aleviliği tanımlamak, açıklamak, anlamak, yorumlamak gibi farklı sosyal bilimlerin paradigmalarına gönderme yapan amaçlar ve konular Alevi medyası üzerine yapılan akademik çalışmaların odağını oluşturmaktadır.