Abd’ni̇n Askeri̇ Ve İnsani̇ Müdahale Si̇yaseti̇ni̇ Etki̇leyen Di̇nami̇kler: Bosna-Hersek Ve Kosova Örneği̇

Abstract

ÖzetĠkinci Dünya Savaşı'nın bitmesiyle beraber ortaya çıkan iki kutuplu dünya düzeninde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) uluslararası sistemin başat aktörleri olarak ortaya çıkmış ve uluslararası devletler sistemini yönlendirmeye başlamıştır. SSCB'nin dağılmasıyla beraber Soğuk Savaş olarak adlandırdığımız iki kutuplu sistem sona ermiş ve ABD "süper güç" olarak sistemdeki yerini almıştır. Süper güç olmanın verdiği sorumluluk ile birlikte ABD, Soğuk Savaş sonrası uluslararası sistemin şekillendiricisi ve koruyucusu olmuştur. Bu nedenle ABD'nin dış politika araçları ve amaçları uluslararası ilişkiler açısından büyük öneme sahiptir. ABD'nin dış politikasını şekillendiren ve değiştiren pek çok farklı etken bulunmaktadır. Ancak ABD halkının ve topraklarının güvenliği, demokrasinin üstünlüğü, insan haklarına saygı ve ekonomik çıkarlar hiçbir zaman dış politikadaki önemini kaybetmemiştir. Bu nedenlerle ABD'nin üçüncü devletlere karşı doğrudan ya da dolaylı olarak insani ya da askeri olarak adlandırabileceğimiz müdahaleleri olmuştur. Bu çalışmada ABD'nin insani ve askeri müdahale siyasetini etkileyen dinamiklerden üç tanesi üzerinde durulmuştur. Milli güvenlik, demokrasi yayma isteği ve ekonomik çıkarların ABD'nin üçüncü bir devlete karşı askeri ve insani müdahalede bulunmasını ne ölçüde ve nasıl etkilediği sorusuna cevap aranmıştır. Çalışma sırasında birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır. Balkan ülkelerinden Bosna Hersek ve Kosova'ya yapılan müdahaleler örnek alınarak, karşılaştırma yapılmıştır. Örnek olaylar incelenirken kolaylık sağlaması açısından çalışmanın başında askeri ve insani müdahalenin tam olarak ne olduğu üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonunda değişen zaman ve koşullara göre ABD'nin dış politikasında etkili olan dinamiklerin/faktörlerin değiştiği ve ABD'nin tamamen ekonomik çıkarları için mi yoksa insanlığın çıkarı için mi hareket ettiğinin kestirilemediği sonucuna ulaşılmıştır. AbstractIn a bipolar world order, resulting with the end of Second World War, United States (US) and the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) emerged as the dominant actors of the international system and began to lead the international state system. With the disintegration of USSR, the bipolar system that we called the Cold War has ended and US has taken its place in the system as "superpower". The US, as a super power, has been shaper and protector of the international system after the Cold War. Therefore, American foreign policy tools and objectives have a great importance in terms of international relations. There are