A Turke turn’d Quaker: conversion from Islam to radical dissent in early modern England

Abstract

The study of the relationship between the anglophone and Islamic worlds in the seventeenth century has been the subject of increasing interest in recent years, and much attention has been given to the cultural anxiety surrounding "Turning Turke", conversion from Christianity to Islam, especially by English captives on the Barbary coast. Conversion in the other direction has attracted far less scrutiny, not least because it appears to have been far less common. Conversion from Islam to any form of radical dissent has attracted no scholarship whatsoever, probably because it has been assumed to be non-existent. However, the case of Bartholomew Cole provides evidence that such conversions did take place, and examining the life of this "Turke turn'd Quaker" provides an insight into the dynamics of cross-cultural conversion of an exceptional kind.

Müslüman-Hıristiyan İletişimi Bağlamında İlk Kuveykırların İslam ve Müslüman Algısı

“…Bulundukları ülkelerde bir araya gelerek toplantılar yapabilecek sayıda olan Kuveykırlara diğer İngilizce konuşan esir ve kölelerden Kuveykırlığa geçenlerin de katıldığı belirtilmiştir. 26 Kuveykır kölelerin farklı bölgelerdeki dostlarına gönderdikleri mektuplarda, maruz kaldıkları nadiren olumlu çoğunlukla olumsuz muameleler aktarılmış ve mektupların içeriği diğer Kuveykırlara İslam hakkında birinci elden bilgiyi iletmiştir. Bu mektuplarda "Kuveykırların, Müslüman sahiplerinin elinden fiziksel şiddet, cinsel taciz, aç bırakılma ve zincirle mahkûmiyet gibi cezalandırılmaları günlük hayatta sürekli tecrübe ettikleri" iddia edilmiştir.…”

“…27 Mağribî ülkelerdeki Kuveykırların olumsuz tecrübelerinin Avrupa ve dünyanın geri kalanında ciddi baskılar ve infazlar yaşayan Kuveykırlara nispeten çok daha idare edilebilir olduğunu yine bizzat Kuveykırlar ifade etmişlerdir. 28 İngiltere'de 1689'da Hoşgörü Yasası'nın (Act of Toleration) kabul edilmesiyle Kuveykırların da dahil olduğu Protestan dinî gruplara uygulanan bazı baskılar kaldırılana kadar 1663-1689 yılları arasında çok sayıda Kuveykır tutuklanmış ve cezalandırılmıştır. 29 Diğer taraftan, Mağribi kıyılarında köle olan Kuveykırlar zor şartlar altında da olsa ibadetlerini ve toplantılarını yapma imkanı bulmuşlardır.…”

“…28 İngiltere'de 1689'da Hoşgörü Yasası'nın (Act of Toleration) kabul edilmesiyle Kuveykırların da dahil olduğu Protestan dinî gruplara uygulanan bazı baskılar kaldırılana kadar 1663-1689 yılları arasında çok sayıda Kuveykır tutuklanmış ve cezalandırılmıştır. 29 Diğer taraftan, Mağribi kıyılarında köle olan Kuveykırlar zor şartlar altında da olsa ibadetlerini ve toplantılarını yapma imkanı bulmuşlardır. Fox bu durumu Barbados'taki Kuveykırlara yazdığı risalesinde dile getirmiş, "İngiltere'nin birçok vilayetlerinde Kuveykırların büyük zulme uğradığını fakat Türklerin (Müslümanların) ülkesi Cezayir'de yirmi kadar dostlarının toplantılar yaptıklarını, efendilerinin buna müsaade ettiğini, kendisinin de İncili tebliğ etmeleri için dostlarını teşvik ettiğini" belirtmiştir.…”

“…30 Hatta Fox, Müslüman ülkelerde gayrimüslimlerin tâbi olduğu cizye yani vergi uygulamasından bahsederek "kendilerinin vergilerini ödemelerine rağmen aynı bir pagan yöneticinin yapacağı gibi ibadetlerine izin verilmediği, fakat Türklerin (Müslümanların) diğerlerini ibadetlerinde özgür bıraktıklarını" söylemiştir. 31 Fox, benzer bir söylemi birkaç yıl sonra Cezayir'deki Kuveykırlara hitaben yazdığı risalede de tekrarlamış "onların toplantılar düzenlemek için kendisi gibi İngiltere'de bulunan Dostlardan çok daha fazla özgürlüğe ve imkâna sahip olduklarını" söylemiş, "İsa Mesih'in ışığıyla Türkleri (Müslümanlar), Yahudileri ve Berberîleri hidayete erdireceğini, Kuveykırların tebliğe devam etmeleri gerektiğini" vurgulamıştır. 32 Çalışmanın bir sonraki bölümünde Fox'un İslam algısı üzerinden izah edeceğimiz gibi, kölelik ve esirlik tecrübesinin İslam imajı için temel kaynak olması hasebiyle Kuveykırlar arasında İslam ve Müslümanlara dair çelişkili açıklamalar ve nakiller de mevcuttur.…”

“…Bu seyahat aktivitelerinin misyoner karakterine vurgu yapan çalışmalar olduğu gibi Kuveykırların diğerlerini din değiştirmeye ikna amacıyla değil, sadece tebliğ saiki ve apokaliptik haberleri yaymak üzere bu yolculukları gerçekleştirdikleri de ifade edilmiştir. 33…”