A study on genetic structure of giant clam (Tridacna spp.) (Tridacninae) population in south central and southern Vietnam’s coast

Abstract

Viện Công nghệ sinh học và Môi trường, Trường Đại học Nha Trang, *anhthu12th@gmail.com TÓM TẮT: Trai tai tượng giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rạn san hô và có giá trị kinh tế cao, tuy nhiên, những năm gần đây, nguồn lợi trai tai tượng đang bị giảm sút do khai thác quá mức. Nghiên cứu này nhằm khảo sát di truyền quần thể của các loài trai tai tượng (Tridacna spp.) ở vùng biển Nam Trung bộ và Nam bộ Việt Nam. Phân tích đa dạng di truyền và cấu trúc quần thể của 2 loài trai tai tượng (Tridacna crocea thu ở vịnh Nha Trang và Côn Đảo, T. squamosa thu ở vịnh Nha Trang và đảo Phú Quốc) được thực hiện dựa trên chỉ thị phân tử CO1 của DNA ti thể. Kết quả cho thấy, quần thể T. crocea thể hiện mức đa dạng trung bình với khác biệt trình tự giữa các cá thể từ 0-3,5%, 10 haplotype/30 cá thể (đa dạng haplotype = 0,846) ở vịnh Nha Trang và khác biệt trình tự gen từ 0-9,7%, 16 halotype/28 cá thể (đa dạng haplotype = 0,934) ở Côn Đảo. Quần thể T. squamosa thể hiện mức đa dạng thấp với sự khác biệt trình tự gen của loài từ 0-2,1%, 7 haplotype/19 cá thể (đa dạng haplotype = 0,468) ở vịnh Nha Trang và sự khác biệt trình tự gen từ 0-1,72%, 5 haplotype/18 cá thể ở Phú Quốc (đa dạng haplotype=0,314). Cây đa dạng loài không thể hiện cấu trúc quần thể đặc trưng của 2 loài trai ở các khu vực địa lý đại diện cho vùng biển Nam Trung bộ và Nam bộ, Việt Nam. Đồng thời, quần thể 2 loài trai tai tượng ở Việt Nam có mối quan hệ gần gũi về mặt di truyền với quần thể ở một số khu vực thuộc vùng biển Đông Nam Á.Từ khóa: Tridacna, trai tai tượng, haplotype, đa dạng di truyền. MỞ ĐẦUTrai tai tượng họ Tridacnidae gồm những loài có giá trị kinh tế cao và góp phần đa dạng cho hệ sinh thái rạn san hô. Những năm gần đây, trai tai tượng bị khai thác nhằm xuất khẩu do thịt trai thịt chứa hàm lượng protein cao; vỏ trai để làm trang sức, mỹ nghệ và trang trí cho các bể cá cảnh. Việc khai thác quá mức khiến cho quần thể các loài trai tai tượng suy giảm [5]. Hiện nay, cả 7 loài trai tai tượng đang được bảo vệ theo Phụ lục II của Công ước về Thương mại quốc tế các loài động vật hoang dã nguy cấp (CITES, UNEP-WCMC 2007) và đã xuất hiện trong Sách Đỏ Việt Nam về các loài bị đe dọa.Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng trình tự gen COI của DNA ty thể (CO1 mtDNA) để nghiên cứu di truyền quần thể trai tai tượng ở khu vực miền Nam Trung bộ (vịnh Nha Trang), Đông Nam bộ (Côn Đảo) và Tây Nam bộ (Phú Quốc) làm cơ sở cho công tác bảo tồn các loài trai tai tượng có nguy cơ suy giảm nguồn lợi. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUCác loài trai tai tượng được thu thập tại các vùng biển thuộc khu vực Côn Đảo (Bà Rịa-Vũng Tàu), Phú Quốc (Kiên Giang) và vịnh Nha Trang (Khánh Hòa) năm 2011-2013. Các mẫu trai tai tượng sau đó được phân loại dựa trên các đặc điểm hình thái theo mô tả của Rosewater (1965) [7]. Hai loài trai được khảo sát gồm: Tridacna squamosa và Tridacna crocea. Các cá thể trai được giữ trong nitơ lỏng (nếu vận chuyển xa) hoặc bảo quản lạnh (nếu vận chuyển gần) và sau đó bảo quản ở -70 o C. Tách chiết DNA và nhân gen bằng kỹ thuật PCR DNA tổng số được tá...