5. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabındaki Etkinliklerin Bilimsel Araştırma ve Mühendislik Tasarım Sürecine Göre İncelenmesi

Abstract

Öz. Ders kitapları öğrenme-öğretme sürecinde kullanılan temel gereçlerden biridir. Yenilenen öğretim programlarına göre hazırlanan ders kitaplarını incelemek, araştırmacılara, uygulayıcılara ve ders kitabı yazarlarına farklı bir bakış açısı kazandıracaktır. Bu araştırmanın amacı, 2017 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programına göre hazırlanan 5. sınıf ders kitabındaki etkinlikleri bilimsel araştırma ve mühendislik tasarım süreci basamaklarına göre analiz etmektir. Bu amaç doğrultusunda yöntem olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Ders kitabında yedi ünitede yer alan 51 etkinlik Bilimsel Araştırma Süreci ve Mühendislik Tasarım Süreci adımlarına göre analiz edilmiştir. Analiz sonucunda, ders kitabında bulunan etkinliklerde bilimsel araştırma sürecinden hipotez kurma, değişkenleri belirleme ve araştırma yapma basamaklarına diğer basamaklara oranla daha az yer verildiği; mühendislik tasarım süreci basamaklarına ise hiç yer verilmediği görülmüştür.

Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi

“…Öğrencilerin bilimle ilgili kitaplar okuması, bilgilendirici bilimsel metinler, görseller çocukların öğrenmesine yardım ederken, onların bilime yönelik ilgilerinin de artmasını sağlayabilmektedir (Abell, 2008;Khine & Liu, 2017;Lai & Chan;. Fen ders kitaplarıyla ilgili yapılan çeşitli araştırmalar ders kitaplarının öğrencilerin bilimsel bilgileri öğrenmesi ve bilimsel kavramları anlamaları yönünden etkili olduğunu göstermektedir (Doğan, 2021;Irez, 2009;Kayacan & Özlüleci, 2021;Koyunlu Ünlü & Şen, 2018;Lai & Chan, 2020;Li ve diğerleri, 2018;Yılmaz ve diğerleri, 2017). Ayrıca, fen bilimleri ders kitapları öğrencilere girişimcilik gibi yeni bakış açıları ve beceriler de kazandırabilir (Deveci & Çepni, 2017).…”

“…Ayrıca, fen bilimleri ders kitapları öğrencilere girişimcilik gibi yeni bakış açıları ve beceriler de kazandırabilir (Deveci & Çepni, 2017). Yapılan çalışmalarda ders kitaplarında yer alan etkinliklerin öğrenme, sorgulama ve bilimsel süreç becerileri (Aldahmash ve diğerleri, 2016;Doğan, 2021;Irez, 2009;Li ve diğerleri, 2018;Özdemir & Yanık, 2017), yaşam ve mühendislik becerileri (Lai & Chan, 2020;Koyunlu Ünlü & Şen, 2018) ve STEM, girişimcilik uygulamaları (Deveci & Çepni, 2017;Kayacan & Özlüleci, 2021;Tezcan Şirin ve diğerleri, 2022) gibi çeşitli yönleriyle incelendiği görülmektedir.…”

“…Bir öğretim aracı olan ders kitaplarında mevcut eksikliklerin tespit edilmesi ve giderilmesi gerekir (Koyunlu Ünlü & Şen, 2018;Yılmaz ve diğerleri, 2017). Doğan'ın da (2021) belirttiği gibi fen bilimleri ders kitaplarının içerikleri müfredatın anlaşılması ve uygulanmasında açıklayıcı; fen bilimleri öğretmenleri için ise yönlendiricidir.…”

“…Hazır araç-gereç listesi sunulması veya aşama aşama adımların takip edilerek etkinliğin gerçekleştirilmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Öğrencide deney, gözlem, yaşantı, sezgi, mantık, analiz gibi süreçleri harekete geçirmekten uzak etkinlikler bilimsel anlayışın gelişimine de katkı sağlayamaz (Aldahmash ve diğerleri, 2016;Doğan, 2021;Koyunlu Ünlü & Şen, 2018;Phillips ve diğerleri, 2015;Tezcan Şirin ve diğerleri, 2022).…”

Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarında Yer Alan Etkinliklerin STEM Etkinliklerine Uygunluğunun İncelenmesi

“…STEM etkinliklerinin ortak bir amaca hizmet etmesi amacıyla STEM yaklaşımının özelliğini ne düzeyde taşıdığını belirleyen çalışmada da benzer olarak içerik analizi yapılarak STEM odaklı kitap ve tezlerdeki etkinlikler incelenmiştir (Pulat, 2020). Bir diğer çalışmada, 5. sınıf etkinliklerinin incelendiği diğer bir araştırmada ise, bilimsel araştırma süreçlerinden hipotez kurma, değişkenleri belirleme ve araştırma basamaklarıyla yetinildiği, mühendislik tasarım süreci basamaklarına ise yer verilmediği sonucuna ulaşılmiştir (Koyunlu-Ünlü ve Şen, 2018).…”