19-20. Yüzyıllarda Avrupa’da ve Türkiye’de Askerî Posta Güvercini Kullanımı

Abstract

Haberleşme ile ilgili teknolojik aygıtların icadı öncesinde tüm dünyada haberleşme aracı olarak kullanıldıkları bilinen güvercinler, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren özellikle Avrupa'da tekrar askerî haberleşme amacıyla kullanılmaya başlanmıştı. Savaşlar sırasında muhasara altına alınan ve telgrafla haberleşme hatları kesilen bölgelerin dışarısı ile haberleşmesi güvercinler aracılığıyla sağlanmaktaydı. 1870-1871 Almanya-Fransa Savaşı'nda Paris'in muhasarası sırasında Fransızlar Paris ile haberleşmek için posta güvercini kullanmış, bu savaşı takip eden yıllarda Avrupa ülkelerinde askerî birimler içerisine posta güvercini (Latince isimlendirmesi Columba Livia Domestica) şubeleri de dâhil edilmişti. Avrupa'daki gelişmeler birçok konuda olduğu gibi Osmanlı Devleti'ne de yansımış, özellikle II. Abdülhamit döneminde İstanbul merkezli bir posta güvercini sistemi kurulmaya çalışılmıştı. Sultan'ın iktidarının son yıllarında nizamnamesi de yayımlanarak Avrupa'da olduğu gibi resmî bir askerî birim haline getirilmeye çalışılan posta güvercini sisteminin uygulamaya konulması mümkün olamamıştı. Buna karşılık başta Rusya olmak üzere farklı ülkelerin Osmanlı sınırlarında güvercinler aracılığıyla istihbarat topladıkları görülmekte ve devlet bu karşı istihbarat faaliyetlerine engel olmaya çalışmaktaydı. Hem II. Abdülhamit döneminde hem de sonrasında-özellikle Birinci Dünya Savaşı sırasında-devletin güvenlik endişeleri arasında başka ülkeler tarafından kullanılan posta güvercinleri de yer alıyordu. Osmanlı Devleti bunlarla mücadele ederken kendi posta güvercini sistemini kurmak için uğraşmaya da devam etmişti. Uygulamaya bir türlü geçirilemeyen bu sistemle ilgili çalışmalar, Cumhuriyet'in ilk yıllarında da sürdürülecek ve Türkiye Cumhuriyeti'nde de askerî posta güvercini sistemi kurmaya yönelik çalışmalar görülecekti.

Get the News From the Bird: A Review on Homing Pigeons From Correspondence to Racing

“…Abdülhamit, zaman zaman Avrupa'dan uzmanlar getirterek güvercinler ve güvercinliklerin bakımını yaptırmıştır. Bununla yetinmeyerek yurtdışından Londra, Paris, Washington gibi şehirlerden ve ülke sınırları dâhilindeki Halep, Konya, Girit gibi vilayetlerden farklı türde güvercinler getirtmiştir (Güllü, 2020(Güllü, , s. 1187(Güllü, -1190Yılmaz ve Ertuğrul, 2012, s. 4) (Özer, 2015, s. 177-178). Nitekim Halit Ziya Uşaklıgil, II.…”

“…Abdülhamit'in 1909 yılında tahttan indirilip Selanik'e sürgün edilmesinin ardından sarayı ziyaret ettiği sırada sarayda çok sayıda güvercin beslendiğine şahit olmuştur (Yılmaz ve Ertuğrul, 2012, s. 4). Öte yandan güvercinlere merak duyan bir diğer padişah olan Mehmet Reşat zamanında da Dolmabahçe Sarayı'nda güvercinlikler inşa edilmiş ve yerli güvercinler ile yurt dışından getirilen güvercinler burada melezlenmiştir (Yılmaz ve Ertuğrul, 2012, s. 4;Güllü, 2020Güllü, , s. 1198. Son padişah Vahdettin'in de güvercin merakı olduğu tarih kayıtlarda belirtilmiştir (Yılmaz, 2017, s. 477;Güllü, 2020Güllü, , s. 1198.…”

“…Öte yandan güvercinlere merak duyan bir diğer padişah olan Mehmet Reşat zamanında da Dolmabahçe Sarayı'nda güvercinlikler inşa edilmiş ve yerli güvercinler ile yurt dışından getirilen güvercinler burada melezlenmiştir (Yılmaz ve Ertuğrul, 2012, s. 4;Güllü, 2020Güllü, , s. 1198. Son padişah Vahdettin'in de güvercin merakı olduğu tarih kayıtlarda belirtilmiştir (Yılmaz, 2017, s. 477;Güllü, 2020Güllü, , s. 1198.…”

“…Bu yüzden posta güvercinleri ötüş ya da renk özellikleri için değil, sadece uçuş özellikleri dolayısıyla yetiştirilmektelerdir (Yılmaz, 2012a, s. 16). İyi yetiştirilmiş bir posta güvercininin 50-150 km arasındaki bir mesafeyi herhangi bir şekilde hiç durmadan 1-4 saat arası bir zaman diliminde uçabildiği bilinmektedir (Güllü, 2020(Güllü, , s. 1179. Pek çok güvercin türü gibi posta güvercinlerinin de boğazlarına düşkün olmaları talim ve terbiyelerinde kolaylık sağlamaktadır.…”

“…Örneğin Bursa gibi büyük şehirlerden önemli ticari haberler çeşitli vilayetlere posta güvercinleri aracılığıyla ulaştırılmıştır. Telgrafın kullanılmasıyla birlikte posta güvercinlerinin ticaret hayatındaki rolleri ortadan kalkmış, askeri ve siyasi haberleşmedeki posta güvercini kullanımı ise telgrafla irtibatın mümkün olmadığı yer ve durumlarda varlığını sürdürmüştür (Güllü, 2020(Güllü, , s. 1187. Örneğin Diyarbakır'ın Safevi kuşatmasından kurtarılmasında posta güvercini ile yollanan haber önemli rol oynamıştır.…”