The cultural and medical determination of the obesity

Abstract

SAŽETAKSavremeni aspekti društvenog razvoja sa sobom donosi nove preokupacije koje doprinose pojavi gojaznosti, kao direktnu posledicu sveukupnog izobilja. Skoro da postoji deklarativno usaglašen stav da gojaznost, prema svojoj učestalosti, predstavlja globalnu epidemiju novog milenijuma a da je zbog posledica na sveukupno zdravlje neophodan komplementaran multidisciplinaran pristup, jer se njenom prevencijom može sprečiti i znatno umanjiti stopa mortaliteta. Tehnološki razvoj, automatizacija u proizvodnji hrane, smanjeno učešće manuelnog rada i sedanterni način života, uslovljava porast gojaznih, ne samo u visoko industrijalizovanim već u manje razvijenim državama. Gojaznost predstavlja direktnu promociju iskušenja savremene civilizacije i veliki izazov za jednu zajednicu u kojoj hrane ima u izobilju. Ovakva činjenica povećava odgovornost svakog pojedinca i stavlja pred njim obavezu da prepozna uzroke gojaznosti kako bi, promenom sopstvenog ponašanja, mogao da smanji lični teret koji sa sobom nosi gojaznost.Ključne reči: gojaznost, društvo, epidemiologija, demografija, komorbiditeti, masno tkivo, stres UVODIstorijski posmatrano, gojaznost je najčešći i najduže poznati metabolički poremećaj kod ljudi, koji je u početku bio statusni simbol i nije se posmatrao niti kao zdravstveni problem, niti kao estetski nedostatak. Definiše se akumulacijom viška telesne masti, kao rezultat neravnoteže između energetskog unosa i njenog utroška, uzimajući u obzir pol, uzrast i telesnu visinu. Kao hronično oboljenje, gojaznost izaziva frustraciju i kod bolesnika i kod lekara, zbog značajnih zdravstvenih komplikacija koje umanjuju kvalitet života, skraćuje životni vek a lečenje gojaznih ima visoku cenu [1,2,3,4]. Energetski višak od 10 kalorija stvara uslove za dnevno povećanje telesne težine za 0,45 kg, sve u skladu sa prvim zakonom termodinamike koji kaže da se višak stvorene energije skladišti u masnom tkivu, jetri, mišićima, pankreasu i u svim drugim organima koji su uključeni u metabolička zbivanja u organizmu [4].Gojaznost se može tretirati i kao višegenska bolest u 25-70% slušajeva ali su njena genetska određenja dosta složena i nisu najbolje razjašnjena. Ipak, zbog individualnih razlika ona se smatra genetski uslovljenom kod 25-40% bolesnika. Isto tako, navodi snažan genski uticaj na raspodelu masti, što znači da je individualni genotip važna odrednica adaptiranja na višak unete energije. U tom smislu postoje podaci koji ukazuju da, kada određena populacija promeni svoj ambijent u ekonomski razvijeniju sredinu, nastaje značajan porast telesne težine, što potvrđuje važnost uticaja okruženja na pojavu gojaznosti. Zapravo, u većini slučajeva, geni koji su uključeni u gojaznost nisu direktni učesnici nastanka ovog oboljenja, već samo predisponiraju prijemčljivost za stvaranje masnog tkiva. Zbog toga se može zaključiti da gojaznost nastaje kao rezultat uticaja genetskih predispozicija ali i kao obrazac individualnog ponašanja, ne isključujući uticaj okruženja, fizioloških, kulturoloških i socijalnih faktora [5].Istraživanjem u ...