StreszczenieWstęp: Skutki zdrowotne zawodowej ekspozycji na pył azbestu mogą się pojawić po wielu latach od 1. narażenia. Celem pracy jest ocena zależności zmian chorobowych w układzie oddechowym od czynników opisujących zawodową ekspozycję na pył azbestu w 1. badaniu oraz analiza czynników wpływających na progresję tych zmian w kolejnych badaniach. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 591 byłych pracowników zakładów azbestowych "Gambit" w Lubawce. Ocenie poddano wyniki badań lekarskich, badań rentgenowskich (rtg.) klatki piersiowej i parametrów sprawności wentylacyjnej płuc przeprowadzonych w latach 2001-2012. Wnioskowanie statystyczne przeprowadzono na podstawie dwustronnych testów istotności przy poziomie istotności 0,05. Wyniki: Potwierdzono zależność występowania zmian chorobowych w układzie oddechowym od wielkości narażenia na pył azbestu. Wykazano wyższe ryzyko zmian śródmiąższowych wraz ze wzrostem stężenia kumulowanego pyłu azbestu -dla pracowników o najwyższym narażeniu skorygowany iloraz szans (odds ratio -OR) wynosił 1,63 (95% przedział ufności (confidence interval -CI): 0,99-2,71), natomiast dla zmian o stopniu zaawansowania kwalifikującym do rozpoznania azbestozy ryzyko było istotnie ponad 5-krotnie wyższe w porównaniu z zatrudnionymi w najniższej ekspozycji. Obserwacja zależności progresji zmian śródmiąższowych od narażenia na pył azbestu wykazała 4-krotnie wyższe ryzyko progresji zmian u pracujących w najwyższym narażeniu. Średnie wartości FEV 1 (forced expiratory volume in 1 s -natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa), FVC (forced vital capacity -natężona pojemność życiowa), FEV 1 /FVC (forced expiratory volume in 1 s to forced vital capacity -natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa do natężonej pojemności życiowej) były istotnie niższe u pracują-cych w wyższym narażeniu na pył azbestu. Potwierdzono także wpływ nałogu palenia tytoniu na wystąpienie i progresję zmian śródmiąższowych płuc w badanej populacji. Wnioski: Przeprowadzona analiza wyników profilaktycznych badań stanu zdrowia pracowników zatrudnionych w przeszłości w zakładach stosujących jako surowiec azbest chryzotylowy wskazuje na zasadność ich długoterminowej obserwacji klinicznej oraz promowania profilaktyki antynikotynowej w tej grupie byłych pracowników. Med. Pr. 2017;68(2):247-258 Słowa kluczowe: ekspozycja zawodowa, azbestoza, azbest chryzotylowy, zmiany śródmiąższowe płuc, parametry spirometryczne, narażenie skumulowane Abstract Background: The adverse health effects of occupational exposure to asbestos dust may occur several years after first exposure. The objective of the study was to assess the relationship between lesions in the respiratory system and the factors contributing to occupational exposure to asbestos described in the first medical examination as well as to analyze the factors responsible for the progression of these changes in further medical tests. Material and Methods: The study group comprised 591 former workers of asbestos processing plant "Gambit" in Lubawka. The results of medical examinati...